Кіріспе. XVIII–XIX ғасырлар Ресейдің Қазақстандағы отаршылдық саясатын жүргізген кезеңі болған. Осыған байланысты қазақ даласында түрлі ғылыми-зерттеу экспедициялары жүзеге асырылды. Сол экспедициялардың мақсаты қазақ халқының тарихын, тұрмысын, салт-дәстүрін және мәдениетін зерттеу болды. Ол ғылыми қоғам негізінде құрылған және Орынбор ғылыми архивтік комиссиясы мен Орыс географиялық қоғамының Орынбор бөлімінің тікелей мұрагері болып табылатын Қазақстанды зерттеу қоғамының қызметінде жүзеге асырылған революцияға дейінгі қоғамдардың ғылыми-зерттеу дәстүрлерінің жалғасы болып табылады. Қоғам өзінің негізгі міндеті ретінде тарихи-археологиялық, этнографиялық, жаратылыстану-географиялық және басқа аспектілерде Қазақ Республикасымен және оған іргелес аудандармен байланысты мәселелерді жан-жақты зерделеу, қазақ халқының тарихы мен мәдениеті бойынша ғылыми зерттеумен белсенді айналысқан. Қазақстанды зерттеу қоғамынан басқа Орыс географиялық қоғамының басқа бөлімшелері, ауыл шаруашылығының төрт институты, оның ішінде статистикалық комитеттер мен жекелеген ғылыми қоғамдастықтар жұмыс істеді: 1907 ж. Ақтөбе облысында құрылған Темір эксперименттік тәжірибе алаңы (станциясы), 1912 ж. Қостанай облысында ашылған Львов эксперименттік алаңы, 1913 ж. құрылған Красноводск эксперименттік станциясы және 1914 ж. ашылған Семей сынау станциясы.

1919 ж. Императорлық Орыс географиялық қоғамының Орынбор бөлімінде жұмыс істеген өлкетанушылар тобы Қазақ әскери комиссариаты штабының тарихи-статистикалық бөлімінде тарихи, этнографиялық, жаратылыстану-географиялық және археологиялық секцияларды ұйымдастырып, жергілікті ғылыми қоғамдарды қалпына келтіруге тырысты. 1920 ж. Орынборда жаңа ғылыми қоғам құру туралы шешім қабылданды, ол Қазақ (Қырғыз) өлкесін зерттеу қоғамы болды. Негізінен ол Орыс Географиялық қоғамының Орынбор бөлімінің бұрынғы мүшелерін біріктірген. Қазақстанды зерттеу қоғамының алғашқы құрылтай жиналысы 1920 ж. 15 қазанда Орынбор губерниясы мұражайының ғимаратында өтті (Труды, 1921: 81]. 1920 жылдың 1 желтоқсанында Орынбор қаласының қалалық Кеңесінің залында «Қазақстанды зерттеу қоғамының» салтанатты ашылуы өтті. Қоғам Қазақ (Қырғыз) республикасын және іргелес аймақтарды тарихи, археологиялық, жаратылыстану-географиялық, этнографиялық және экономикалық дамудағы жан-жақты зерттеу міндеттерін қойды. Қоғамның үш негізгі бөлімі құрылды: тарихи-археологиялық, жаратылыстану-географиялық және этнографиялық. Уақыт өте келе тарихи-археологиялық бөлім этнографиялық бөліммен біріктірілді (ҚР ОМА. 693 қ.: 6-п.). Зерттеуші П. Степанов қоғамның 12 жыл ішіндегі қызметін тек орналасқан жері бойынша ғана емес, қызмет сипаты бойынша үш кезеңге бөлуге болатынын атап өткен: орынборлық (1920–1925), қызылордалық (1925–1929) және алматылық (1929 жылдан) (Степанов, 1931: 52-53).

Материалдар мен әдістер. Есеп дайындау кезінде қоғам мүшелері Қоғамның әкімшілік-шаруашылық бөлігіне қатысты әр түрлі мәселелерді қарастырған. Олардың көбісін басқарма ғалымдар мен мәдени-ағарту қоғамдарымен және өлкелік, сонымен қатар одақтық пен шетелдік мекемелермен тығыз байланыс орнату мақсатында қабылдады. Мысалы, Қоғамының 1924 ж. есебінде Басқарма келесі нәтижелерді ұсынды: басылымдармен тұрақты алмасуды орнату қажет болатын мекемелер мен тұлғалардың тізімін әзірлеу және бекіту; қоғамның Бөкей бөлімшесімен байланыс орнату; КССР Халық Комиссариаттарының қызметі арасындағы байланысты орнату және өлкенің ғылыми күштерін Қырғыз өлкесін зерттеу қоғамына шоғырландыру және т.б. шаралар қабылданды (Труды, 1925: 2). Тарих және этнография бөлімінің қызметі туралы айтатын болсақ, әрбір есепті жылы жеті отырыс өткізіліп, онда баяндамалар тыңдалатын. Негізгі баяндамалар қоғамның «Еңбектерінде» жарияланған. Ш.Ш. Уәлиханов, В.В. Радлов, В.В. Бартольд, А.И. Левшин, А.А. Диваев, А.Н. Чулошников, А.А. Четыркина сияқты атақты зерттеуші-ғалымдар қазақ халқының қызметін, мәдениеті мен тарихын зерттеуге айтарлықтай үлес қосты. 1925 ж. бастап «Қырғыз өлкесін зерттеу қоғамы» «Қазақстанды зерттеу қоғамы» болып өзгертілді.

Негізгі талқылау. Қазақстанды зерттеу қоғамы қойған мақсаттар мен міндеттер сол кезде ел ішінде дамыған өлкетану қозғалысының мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетін. Сондықтан оның алдағы қызметі осы қозғалыспен тығыз байланысты болды. Қоғам мүшелері 1922 ж. құрылған Орталық өлкетану бюросында Қазақстанның өкілдері ретінде кірді. Қазақстанды зерттеу қоғамының белсенді мүшелерінің бірі – этнограф А.Л. Мелков Мәскеуде жергілікті аймақты зерттеген ғылыми қоғамдардың бірінші Бүкілресейлік конференциясына қатысып, Орталық өлкетану бюросының құрамына сайланды. Ол этнографиялық секцияның төрағасы болып тағайындалды.

Сонымен қатар, 1922 ж. 20 мамырда өткен басқарманың алғашқы ұйымдастыру жиналысында серіктестіктің мүшесі, этнограф Александр Лаврентьевич Мелков төраға болып сайланды. Өзінің қызмет еткен уақытында ол қазақтардың тұрмысына қатысты материалдар жинаған. Сондай-ақ ол қоғамның баспа қызметінің сапалы жұмысы үшін Басқарманың редакциялық комиссиясының құрамында болды. А.Л. Мелковтың өмірі мен қызметі туралы мәліметтер өте аз. Ол 1887 ж. дүниеге келген, Орынборда тұрған. Кейбір мәліметтер бойынша Мәскеу археологиялық институтының Орынбор бөлімшесін оқып бітірген. Сондықтан да, 1922 ж. Орынборда осы мекеменің таратылуына байланысты қырғызтану қоғамы ҚАКСР Ағарту халкоматының академиялық орталығына үлкен археологиялық кітапхананы қоғамға беру туралы өтініш жасауды Мелковқа тапсырған болуы мүмкін (Труды, 1922: 184). Тамараткөл болысындағы, қалмықтардан пайда болған деп саналатын, қорғандардың орналасқан жері мен көлемі туралы археология бойынша Мелковтың ақпараттық жарияланымы белгілі (Мелков, 1922: 64-65). Қоғамның «еңбектерін» шығару Басқарма қызметінде маңызды жұмыс болғандықтан, 1925 ж. қоғам өз зерттеулерін ұйымдастыру үшін іс жүзінде қаражат болмады. 1922–1924 жж. қоғамның есептерінде үнемі қаржыландыру, экспедициялық жабдықтар, оптикалық құралдар, жәшіктер мен т.б. жетіспеуі атап өтілді. Қоғамның мүшелері бөгде мемлекеттік мекемелердің көмегімен немесе өз бастамасымен жұмыстар мен зерттеулерді жүзеге асыра алды. Мелков қоғам жұмысының алғашқы жылдарынан бастап қазақ студенттері арасында қазақ ертегілері мен қиссаларын (батырлар жырын) жинақтаған. Мәселен, 1922 ж. аяғында ол Ақтөбе және Қостанай губернияларында «Парижде өтетін көркемсурет өнеркәсібі мен сәндік өнердің Дүниежүзілік көрмесіне жіберуге тиісті қырғыздардың (қазақтардың) тұрмысының бұйымдарын тауып алу үшін» іссапарда болған (Труды, 1925: 302).

1927 ж. А.Л. Мелков Қазақстан бойынша тағы бір іссапарға шыққан. Ол тек қолданбалы өнерге қызыққан емес. Қызықты деп санаған барлық нәрселерге назар аударған, сол мезетте белгілеп отыруға, яғни жазуға, суретке түсіруге және сызбаларын жасауға тырысты. Қазақ халқының тұрмыстық өмірін зерделеуде оның назарын дәстүрлі тұрғын үйдің түрлері қызықтыратын. 1927 ж. экспедиция кезінде екі ай бойы ол осы мәселе бойынша көптеген материалдарды жинай алды. Оның бағыты Семей және Жетысу губерниялары бойынша өткен. Ол Өскемен және Бұқтырма аудандарында Қалба және Нарын жоталарын аралап, онда таулардағы қазақтардың уақытша қыстауын және шатқалдарда, аңғарларда немесе таулардың етегіндегі тұрақты қыстақтармен кездесті. Мелков Сарымсақты, Қиянсу және Күршім тау өзендерінің бойында ағаш құрылымдар болмаған кезде қазақтар қамыс пен топырақты пайдаланғанын атап өкен. Содан кейін зерттеушінің жолы Тарбағатай арқылы Қытай шекарасына, одан әрі Алакөлге өтіп, ары қарай Лепсіге дейін жетті. Мелков осы сапарда жиналған материалдарын қазақтардың баспанасы туралы мақала дайындап жүйелеп, оны көптеген суреттер мен фотосуреттермен безендіргісі келді. Өз жұмысында ол көшпелілердің жолдары және жеке ру тайпалардың қыстау, қоныс пен жайлау кезеңдері туралы әдеби мәліметтер келтіреді. Ол қазақтардың мал шаруашылығымен егін шаруашылықтары туралы, және олардың кәсіптері туралы мәліметтер жинаған. Сонымен қатар, Мелков өзі барған ауылдар мен көшпелі рулардың қоныс атауларын алып жазған.

Мелковтың қазақ өмір салтын мұқият зерттегенінің дәлелі – оның жазбалары бар далалық күнделігі. 1929 ж. А. Мелков «Қазақтардың (қазақ-қырғыз) тұрмысын зерттеу бағдарламасы» атты кітапша құрастырды, онда қазақ халқы өмірінің шаруашылық-тұрмыстық тұрғысын зерттеу мәселелерін атап өткен.Онда қоныс аудару, рулық жүйе, жерді пайдалану (ауыл шаруашылығы), мал өсіру, аңшылық, тұрғын үй, көшпелілік, тамақ, қолөнер, киім-кешек, неке қию, мерекелер, жерлеу және білім беру мәселелері қарастырылған. Бірақ мұнда рухани мәдениетке аз көңіл бөлінген, сондықтан діни сипаттағы мәселелер ішінара әртүрлі бөлімдерде көрініс тапты (Программа.., 1929: 28-33). Бағдарлама авторы рухани мәдениеттің мәселелері тез үйренуге қиын және алдын-ала дайындықты қажет етеді деп санады. Бұл «бағдарлама» жұмыс істеуді қалайтын жас өлкетанушыларға «жол көрсетуші» ретінде болуы керек еді. Оны құрастырған кезде Мелков тек өзінің тәжірибесі мен әріптестерінің тәжірибесіне сүйене отырып, олардың арасында тіл кафедрасында доцент болып жұмыс істеген, 1937 ж. тұтқындалып, ал 1938 ж. сотталып өлім жазасына кесілген Т. Шонановтың атын атап өткен (Шонанов, 2007: 308).

Мелковтың қарандашпен салынған суреттері мен сызбалар альбомы этнографтардың қызығушылығын тудырған. Суреттер 17×26 см өлшемдегі парақтарда орналасқан және түсіндірме жазбалармен сүйемелденеді. Альбомда үш жүзге жуық қазақтың тұрмыстық заттарының эскиздері, дәстүрлі киім-кешектері, киіздердің ою-өрнектері, ши тоқымалары, кестелер көріністері бар. Оның қалған иллюстрациялық коллекцияларының арасында қазақ өмірінің түрлі салаларына қатысты фотолар бар Мелковтың суреттерінде – ұлттық киімдегі қазақтар, пейзаждар, елді мекендер, саздан, қамыстан жасалған құрылыстар, киіз үйлер, жаңа ғимараттар, өткелдер, түйелер керуендері, кәсіпшіліктер, қолөнер, тамақ дайындау, діни рәсімдер бар. Кейбір суреттері археологияға қатысты. Жанрлық көріністер де бар: аушы құстармен аңшы, базардағы саудагерлер, асқабақ ыдыстарындағы суды тасымалдау тәсілдері, балаларға арналған ойындар. Жеке коллекцияны қазақ тұрғын үйлері мен үй-жайларының жоспары құрайды. 1928 ж. Қарақалпақ этнографиялық экспедициясы кезінде Мелков, Қазақстан бойынша алдыңғы сапарлардағы сияқты далалық материалдарды жинап, көп жазып, сызбаларын суреттеп, фотоға түсіретін. Мелков өзінен бұрын ізашарлар бастаған қарақалпақтардың мәдениеті мен өмірі туралы материалдар жинауды жалғастырды. Ол Ресей этнографиялық музейіне қарақалпақ киіз үйінің ағаш бөліктерін сатып алып, оның құрал-жабдықтарының әшекейлеу үлгілерін – қамыстан жасалған ою-тоқылған бұйымдар мен төсеніштерін (ши) жинай алды. Сол мұражай үшін А.Л. Мелков Қарақалпақстанның ауыл тұрғындарынан тұрмыстық заттар коллекциясын жинады (Мелков экспедициясының материалдары Қарақалпақстанның тарихи-өлкетану музейінде сақталған). Сол коллекцияға қолөнер бұйымдарының үлгілері, ерлер мен әйелдердің киімдері, зергерлік бұйымдар мен құралдар, қолөнершінің білдектері, ағаш және саздан жасалған ыдыс-аяқтар, музыкалық аспаптар кіреді. Мелковпен бірге кейіннен танымал болған этнограф, фольклорист А. Диваев және басқа зерттеушілер жинаған қарақалпақтардың халық дастандары, ертегілері мен жоралғыларының (ырымдарының) жазбалары 1920 ж. Қазақстанды зерттеу қоғамының «Еңбектерінде» жарияланған.

Зерттеу нәтижелері. А.Л. Мелков жинаған коллекциялар Ресей Ғылым академиясының Ұлы Петр атындағы Антропология және этнография мұражайында сақталған. Олардың құрамына Хорезм халықтарының қызметін, тұрмысын және мәдениетін сипаттайтын екі мыңнан астам этнографиялық фотосуреттер кіреді. Сонымен қатар, музейге Мелковтың суреттерінің екі альбомы түсті. Олардың бірінде қарақалпақтардың кілемдері мен зергерлік бұйымдарының, мал шаруашылығы құралдарының, қолөнер бұйымдарының, әшекейлердің суреттері бар. Екінші альбом қазақтың қолданбалы өнері мен киімдерінің эскиздерінен тұрады. Сонымен қатар, музей қорында қарақалпақтар мен қазақтардың құрылыстары мен үйлерінің жоспарлары сақталуда. Антропология және этнография музейінде (МАЭ) Мелковтың Хиуада сатып алған коллекциялары бар. Суретші қолөнер мақта-мата кездемесінің бір қиық матасында, хиуа шеберлері мақталы көрпелерге арналған кездеме бедерлер (төсеніштер) жасауда қолданған, қара түсті 35 сурет салып шыққан. Мелковтың қарақалпақтардың тұрғын үйлері туралы аяқталмай қалған мақаласы, өзі құрастырған манғыт қарақалпақ тайпасы құрылымы жөнінде кесте, үш жүзге жуық акварель мен қарандашпен салынған кілем бұйымдарының, зергерлік әшекейлердің, ыдыс-аяқтың, ауыл шаруашылығы мен қолөнер құралдарының суреттемелері бар альбомдар, сонымен қатар қарақалпақтардың үйлері мен шаруа мекендерінің жоспарлары эстампаждар (оюлы есіктерінің фрагменттері, мазардың құлпытасындағы кескіндер, жазулардың бөліктері) және біраз фотолар. Олардың көбісінде Хиуа, Хорезм, Көне Үргеніштің тарихи ескерткіштері бар. Қарақалпақ экспедициясы кезінде орындалған фотосуреттер арасында оның қатысушыларының (А. Касаткин, І. Қалембетов, О. Саринбаев, Т. Теуманов, Қ. Айымбетов т.б.) және экспедиция басшысы – Мелковтың да суреттері бар.

А.Л. Мелковтың коллекциялары Ресей этнографиялық музейінде, Қазақстан мен Қарақалпақия музейлерінде де сақталған. Мелковтың қазақтар мен қарақалпақтардың тұрмыстық заттарының эскиздері мен кәсіби түрде орындалып сақталған альбомдары оның суретші болғандығын дәлелдейді. Оны растайтын оқиға мен деректерінің бірі 1927 ж. Жетісу мұражайы жиырма жас суретші-өлкетанушыларды қазақ ауылдарына халық ою-өрнегінің үлгілерін белгілеуге жіберген еді, олардың ішінде Мелков та болған. Ол туралы 1922–1927 жж. аралығында Қызылордада Қазақстанның орталық өлкелік архивін меңгергені белгілі, ал 1927 ж. бастап Қазақ кітап палатасының директоры, 1930 ж. экспедиция бастығы болды. Бірақ сол жылдың соңында Мелков қуғын-сүргінге ұшырап, өлім жазасына кесілді. Тек 1989 жылдың маусым айында ақталған (Евгеньев, 2019: 87-88).

Қорытынды. Бұл материалдардың барлығы сирек кездесетін және құнды деректер болып табылады, олар арқылы 1920-шы жж. коллекционер, суретші және этнограф А.Л. Мелков зерттеген қазақтар мен қарақалпақтардың дәстүрлі өмірі мен мәдениеті туралы білуге болады.

Әдебиеттер мен деректер тізімі:

Евгеньев А.А. Археология в Оренбуржье в начале 1920-х годов // Вестник Оренбургского государственного педагогического университета. Электронный научный журнал ISSN 2303-9922. http://www.vestospu.ru – Издательство ФГБОУ ВО «ОГПУ», 2012-2019. – 2019. – № 3 (31). – 335 с.

Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік Архиві (ҚР ОМА). 693-қ., 1-т., 17-іс., 27-п.

Мелков А.Л. Заметки о курганах // Труды Общества изучения Киргизского края. Вып. 2. –Оренбург: Тип. М.Н. Махова, 1922. – С. 64-65.

Программа по изучению быта казаков (казак-киргиз) / Сост.А.Л. Мелков. – Алма-Ата: Казиздат, 1929. – 63 с.

Степанов П. По Казахстану // Советское краеведение. –1931.– № 11–12. – С. 52-53.

Труды Общества изучения Казакстана (Киргизского края). Т.6. –Оренбург: Тип. Казгосиздат, 1925. – 313 с.

Труды Общества изучения Киргизского края. Вып. 3. – Оренбург: Тип. Киргосиздат, 1922. – 213 с.

Труды Оренбургского Общества изучения Киргизского края. Вып. 1. – Оренбург: Тип. М.Н. Махова, 1921. – 111 c.

Шонанов Т. Қазақ жер мәселесінің тарихы. 2-ші бас. толық. – Астана: «Алтын кітап», 2007. – 27-том. – 330 б.

References:

Evgen'ev A.A. Arheologiya v Orenburzh'e v nachale 1920-h godov [Archeology in Orenburg in the early 1920s] // Vestnik Orenburgskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. Jelektronnyj nauchnyj zhurnal ISSN 2303-9922. http://www.vestospu.ru – Izdatel'stvo FGBOU VO «OGPU», 2012-2019. – 2019. – № 3 (31). – 335 s. (In Russian)

Kazakstan Respublikasynyn Ortalyk memlekettіk arhivy (KR OMA)[Central State Archive of the Republic of Kazakhstan(CSA RK)]. 693-k., 1-t., 17-іs., 27-p. (In Kazakh)

Melkov A.L. Zametki o kurganah [Notes on mounds] // Trudy Obshhestva izucheniya Kirgizskogo kraya. Vyp. 2. – Orenburg: Tip. M.N. Mahova, 1922. – S. 64-65. (In Russian)

Programma po izucheniju byta kazakov (kazak-kirgiz) [Program for the study of the life of the Cossacks (Kazak-Kirghiz)] / Sost. A.L. Melkov. – Alma-Ata: Kazizdat, 1929. – 63 s. (In Russian)

Stepanov P. Po Kazahstanu [Across Kazakhstan] // Sovetskoe kraevedenie. – 1931. –№ 11–12. – S. 52-53. (In Russian)

Trudy Obshhestva izucheniya Kazakstana (Kirgizskogo kraya) [Proceedings of the Society for the study of Kazakstan (Kyrgyz Territory)]. T. 6. – Orenburg: Tip. Kazgosizdat, 1925. – 313 s. (In Russian)

Trudy Obshhestva izucheniya Kirgizskogo kraya [Proceedings of the Society for the Study of the Kyrgyz territory]. Vyp. 3. – Orenburg: Tip. Kirgosizdat, 1922. – 213 s. (In Russian)

Trudy Orenburgskogo Obshhestva izucheniya Kirgizskogo kraya [Proceedings of the Orenburg Society for the Study of the Kyrgyz Territory]. – Vyp. 1. – Orenburg: Tip. M.N. Mahova, 1921. – 111 c. (In Russian)

Shonanov T. Kazak zher maselesіnіn tarihy [History of Kazakh land issues]. 2-shі bas. tolyk. – Astana: «Altyn kіtap», 2007. – 27-tom. – 330 b. (In Kazakh)

МРНТИ 03.61.91

О ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ЭТНОГРАФА А.Л. МЕЛКОВА В ОБЩЕСТВЕ ИЗУЧЕНИЯ КАЗАХСТАНА (КАЗАХСКОГО КРАЯ) В 1920-х гг.

М.Т. Морякова¹

¹Научный сотрудник Института истории и этнологии им. Ч.Ч. Валиханова

КН МОН РК, докторант 1 курса

malika-94kz@mail.ru

Аннотация. Данная статья посвящена истории образования общества изучения Казахского (Киргизского) края, а также жизни и творческой деятельности члена этнографического отделения данного общества Александра Лаврентьевича Мелкова. Члены Общества изучения Казахского (Киргизского) края считались также членами, вошедшими в образованное в 1922 году Центральное краеведческое бюро. А.Л. Мелков, являясь одним из активных членов Общества изучения Казахстана, участвовал на первой Всероссийской конференции научных обществ изучения местных регионов в Москве, а также он был избран в состав Центрального краеведческого бюро. Был назначен председателем этнографической секции данного бюро. Таким образом, в данной статье описываются результаты его научной деятельности в 1920 годах. Все собранные А.Л. Мелковым материалы и его труды являются редкими комплексными источниками для ознакомления с жизнью и бытом казахов и каракалпаков.

Ключевые слова: исследование, этнограф, деятельность, традиции и культура, музей, научное общество, быт.

IRSTI03.61.91

ABOUT THE ACTIVITIES OF THE ETHNOGRAPHER A.L. MELKOV

IN THE SOCIETY FOR THE STUDY OF KAZAKHSTAN

(KAZAKH REGION) IN THE 1920s

M.T. Moryakova¹

¹Researcher of Ch.Ch. Valikhanov Institute of History and Ethnology

The Committee of Science Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan, 1st year doctoral student

malika-94kz@mail.ru

Abstract. This article is devoted to the history of the formation of the society for the study of the Kirghiz territory (Kazakhstan), as well as the life and work of the ethnographer, artist, member of the ethnographic section of this society Melkov Aleksandr Lavrentyevich.Members of the Society for the Study of the Kazakh (Kirghiz) Region were also considered members of the Central Bureau of Local Lore, which was formed in 1922. A. L. Melkov, being one of the active members of the Society for the Study of Kazakhstan, participated in the first All-Russian Conference of Scientific Societies for the Study of Local Regions in Moscow, and he was also elected to the Central Bureau of Local Lore. He was appointed Chairman of the Ethnographic Section of this Bureau.Thus, this article describes the results of his scientific activity in the 1920s.All the materials collected by him, as well as Melkov's works, are a rare comprehensive source for getting acquainted with the life of Kazakhs and Karakalpaks.