Electronic magazine "edu.e-history.kz" № 4(16), 2018

Аңшылық пен саятшылық кәсібі, аң-құс аулаудың тәсілдері мен құрал-саймандары, сан ғасырлар бойына қалыптасқан халық тәжірибесінен туындады. Аңшылықтың байырғы, әрі кең тараған түрі – құс салу, аңшы-лыққа берілгендікпен қатар, шыдамдылықты қажет ететін еңбек. Аушы құстарды баптап, аңға салып, саятшылық құру ертеден ерекше өнер саналған. Далалық аңшылар аңға жыртқыш құс салу, тазы жүріртумен де мал баға жүріп қоса қабат айналысқан. Мыңдаған жылдар бойына тазы ит салып, аңға шығуды дамытты. Тазы шапшаң, олжасын алуға құмар, қырағы ит болып саналады. Аңшылықтың ең байырғы әдісі – қақпан құру. Қарсақ, түлкі, қоян, тышқан сияқты ұсақ аңдарды ұстауға – бала қақпан, қасқыр, аю, қабан аулау үшін қазақ қақпан мен тісті қақпан құрылады. Ертеде қақпанды киік, ақбөкен, қарақұйрыққа да құрған. Қазақ аңшыларды аң аулаудың ұрып алу, тұзақ құру, тор құру, ор қазу, атып алу сияқты әдістерін жетік меңгерді. Кілт сөздер. Аңшылық, құс салып саятшылық құру, қақпан құру, қаскыр культі, халықтық білім.

Мақалада Сарыарқа даласының батыс аймағындағы фольклорлық мұралардың қазіргі сақталу деңгейі және осы құндылықтарымызды ұстанып отырған тікелей мұрагерлердің жағдайын ескере отырып, оларда сақталған ұлттық рухани құндылықтардың байырғы элементтерін жазып алу, сақтау, насихаттау жұмыстарын жүргізу көзделген. Қазақтың рухани музыкалық мұрасы өзінің өміршеңдік қасиетімен, тарихи маңызын сақтап және ауызекі түрде қалыптасып, әлемдік адамзат прогресіне өзіндік үлесін қосуда. Халқымыздың тұрмыс-салтына, адет-ғұрпына байланысты туған, Жоқтау, Сыңсу, Жар-жар, Аужар, Ән, Күй, Жыр, Терме, Жарапазан сияқты мұраларымыз ауызекі түрде таралып, ұлт мәдениетінің тарихын ұзартты. Елімізде осындай құндылықтар сақталған өңірдің бірі - Қарағанды облысы. Кілт сөздер: күйші, күйшілік өнер, рухани мұралар, Сарыарқа, Қарағанды облысы.

В статье публикуются новые данные по хронологии верхнего строительного горизонта городища Шойтобе (Туркестанский оазис). Продолженные на городище стратиграфические и топографические исследования окончательно убеждают в том, что город прекратил свое существование в первой четверти XIV в. Это городище по всем основным параметрам единственное в регионе, которое может быть памятником исторического города Шавгар, средневековой столицы округа. Об этом свидетельствуют как новые обширные комплексы глазурованной керамики, так и нумизматическая коллекция, полученная в ходе раскопок на шахристане.

Мақалада көрнекті абайтанушы-ғалым Қайым Мұхамедхановтың Абай текстологиясын зерттеу жайы қарастырылады. Қайым Мұхамедхановтың Абай өлеңдерінің жинағын, Абай мұрасының жазылу, басылу тарихын, ұлы ақын шығармаларының текстологиясын зерттеу ісіндегі жаңа ізденістері баяндалады. Сонымен қатар, аталмыш мақалада қазақ әдебиетінде кенжелеп қалған текстология ғылымының қалыптасу, даму тарихы, теориялық-әдістемелік негіздері сөз болады. Қайым Мұхамедхановтың абайтанудағы ғылыми тұжырымдары мен пайымдаулары жайлы көрнекті қазақ ғалымдарының көзқарастары талданады. Сондай-ақ автор мақалада абайтанудың білгірі Қ.Мұхамедхановтың ұстазы, ғұлама ғалым М. Әуезовпен рухани жақындығы, ұстаз бен шәкірттің қарым-қатынасына назар аударады. М. Әуезовтің абайтану ғылымының іргетасын қалаудағы ұстаздық бағыт-бағдары мен мақсат-міндеттері және Қ. Мұхамедхановтың ғалымдық парасат-пайымы жан-жақты баяндалады. Кілт сөздер: Абай мұрасы, текстология, абайтану, автор, қолжазба, түпнұсқа, мәтін, қара сөз.

Автор бұл мақалада Абай текстологиясына кенінен тоқталады. Текстолог ғалымдардың еңбектерін негізге ала отырып М.О. Әуезов, Қ. Мұхамедханов және М. Мырзахметұлы зерттеулерін талдауға алады. Мақалада Абай шығармаларының текстологиясын зерттеудің тарихы қысқаша баяндалып, қазіргі абайтану ғылымындағы бұл мәселенің көкейкесті жақтарына жете көніл бөлінеді. Сонымен қатар қазақ мәтінтану ғылымының теориялық-әдістемелік мәселелері кеңірек сөз болады. Мәтінтану ғылымын зерттеуші отандық ғалымдардың еңбектеріне шолу жасалып, көрнекті зерттеушілердің ғылыми ой-пайымдаулары зерделенеді. Түйін сөздер: мәтінтану, мәтінгер, қолжазба, көшірме, түсіндірме, абайтану, шығарма.

Работа посвящена проблеме изучения колесного транспорта раннего бронзового века Восточного Казахстана. Источниковую базу исследования составили материалы могильника Копа и ряд наскальных изображений региона. Анализ этих памятников, а также привлечение аналогий с прилегающих территорий Западной Монголии, Синьцзяна, Минусинской котловины позволили установить, что в III тыс. до н.э. на этих территориях были распространены транспортные средства в целом схожие с теми, что существовали у населения ямных и катакомбных культур Восточной Европы: четырехколесные повозки и двуколки. Данные обстоятельства подтверждают наличие широких культурно-исторических связей у населения Евразийского степного пояса в раннем бронзовом веке. Ключевые слова: Восточный Казахстан, ранний бронзовый век, колесный транспорт, миграции.

In this article, the author describes the current religious situation in the countries of Central Asia. The author also considers the level of influence of Islamic countries like Iran on the religious situation in the region.

Kazakhstan and Russia strive to show pragmatism in their relations, defending their interests on the principles of respect for sovereignty. It should be noted that Kazakhstan-Russian relations are developing in various sectors of the economy, the humanitarian sphere, and politics. Long-term cooperation between the two countries has led to the strengthening of interregional and cross-border contacts. It is known that more than 50 large Kazakh-Russian projects are being implemented in our Republic, totaling about $ 6 billion. It should also be noted that today there is a formation of a new development strategy for Kazakhstan and Russia, which should lead to a qualitative change in the structure of the economy. Keywords: research, Kazakhstan, Russia, economics, integration

В статье рассмотрены истории изучения термина «чиновник» в исследованиях досоветского периода. Разные мнения дореволюционных авторов были сопоставлены друг другу. В советской историографии были анализированы изучения термина, особенно, было обращено внимание на восприятие «чиновника» у исследователей. А в современной части рассматриваемой проблемы определены взгляды как отечественных, так и зарубежных авторов по данной теме. В заключительной части автор на основе вышеприведенных фактов делает общий вывод по исследованию историю изучения термина «чиновник» в мировой гуманитарной науке. Ключевые слова: чин, чиновник, чиновничество, государственный служащий, государственный аппарат, должностное лицо, историография термина «чиновник».

В статье представлен историографический обзор исследований по проблемам сложения и трансформации государственных институтов в кочевых обществах. Рассматриваются различные методологические подходы и методы изучения процесса становления и модернизации политико-правовых систем и особенности их функционирования. На примере тюрко-монгольской политико-правовой системы показана динамика исторической мысли в изучении социально-политической сферы кочевого социума. Ключевые слова: власть, сакральность, управление, научные подходы, право, Тöре, государственность