Ә.Қ. Шашаев¹<a href="https://orcid.org/0000-0002-4902-0120">ID</a>, Н.Н. Құрманалина¹<a href="https://orcid.org/0000-0001-7165-9935">ID</a>, А.Н. Қоңқабаева¹*<a href="https://orcid.org/0000-0001-5543-1172">ID</a><p>¹Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты, Қазақстан, Алматы</p> <p><b>^*</b>Автор-корреспондент</p> <p>E-mail: <a href="mailto:shashaevauezhan@mail.ru">shashaevauezhan@mail.ru</a> (Шашаев), <a href="mailto:nurgulca@mail.ru">nurgulca@mail.ru</a> (Құрманалина), <a href="mailto:konkabayeva.arailym@mail.ru">konkabayeva.arailym@mail.ru</a> (Қоңқабаева)</p> <p></p> <div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа. </b>Мақалада шығыстанушы, библиограф және этнограф-тарихшы Н.Сәбитовтың қоғамдық-ғылыми мұрасы мен өмірінің бастапқы кезеңі оның жеке архив қорында сақталған құжаттық деректері негізіндегі мәліметтер берілген. Н.Сәбитовтың өмір жолы кеңестік кезеңдегі ашаршылық, ұжымдастыру, индустрияландыру, мәдени революция мен қуғын-сүргін жылдарына тұспа-тұс келген еді. Орыс тілін жетік білгендігінің арқасында, қоғамдағы өзгерістерді жіті бағалағандығы мен сол кездегі жүріп жатқан қалыптасу кезеңінің қайнаған ортасындағы белсенді қызметі тарихи деректер бойынша талданады. Сонымен қатар, мақалада Н.Сәбитовтың өзінің алдындағы ғалымдар секілді энциклопедиялық білімі бар, араб-парсы, түркі және ағылшын тілдерін яғни кемінде жеті елдің тілін жете меңгерген, ірі қоғам қайраткері дәрежесіне көтерілуі туралы, сондай-ақ соңынан қалдырған үлкен мұрасы жайлы баяндалады. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер: </b>Н. Сәбитов, шығыстану, дінтану, мәдениеттану, этнография, библиография, тарих, экспедициялар.<br /></div>

Ж.Ж. Жеңіс¹*<a href="https://orcid.org/0000-0001-7556-6939">ID</a><p>¹Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты, Қазақстан, Алматы</p> <p></p> <p>^*Автор-корреспондент</p> <p>Е-mail: zhozhengis@gmail.com (Жеңіс)</p> <p></p> <div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа. </b>Мақалада Шыңғысхан құрған империяның алғашқы кезеңдеріндегі мемлекеттік-идеологиялық саяси бағыттың барысы қарастырылады. Дәстүрлі дүниетанымның идеологиялық жүйедегі алған орыны, идеологиялық күрес мәселелері қарастырылады. Түркілердің ортағасырлық мемлекеттерінде әртүрлі себептермен кейбір діни жүйелердің мемлекеттік идеология ұстыны дәстүрлі діни жүйені қыспаққа алуы баяндалады. Автор, бұл үдеріс барысында дәстүрлі дүниетанымның өзгергенін және ислам сияқты жаңа діндер жүйесінде белгілі бір элементтер өмір сүруді жалғастырғанын дәлелдейді. Шыңғысханның өзi жаулап алған жерлердегi бүкiл көне рулық-тайпалық жүйелердi бұзып, ыдыратып, халықтарды араластырып, жаңа рулық-тайпалық құрылымдық жүйелердi түзгені дәйектеледі. Жаңа жерлердi бағындырған түркi-моңғолдар Шыңғысхан Ясасы бойынша iс жүргiзіп, мұсылмандар iстерi шариғатпен іске асқандығы көрсетіледі. Мақала авторы, ұлдарына бөлiнiп берiлген аймақтарды қамтыған Шыңғыс хан империясының тағдыры өздерiнiң орналасқан аймақтарының ұлттық-мәдени және дiни ерекшелiктерiне орай қалыптасқандығын баяндайды. Мысал ретінде, қытай мәдениетiнiң әсерiмен будда iлiмiне мойын ұсынған моңғол көшпендiлерiнiң де көшпендiлерге тән дүниетанымы трансформацияға ұшыратқандығын көрсетеді. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер:</b> Шыңғысхан империясы, көшпенділер дүниетанымы, идеологиялық жүйе, ислам, мемлекеттілік, саяси күрес.<br /></div>

К.Н. Балтабаева¹*<a href="https://orcid.org/0000-0002-6641-5802">ID</a><div><p>¹Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, Алматы<b></b></p> <p>^*Корреспондирующий автор</p> Е-mail: Kulgazira_777@mail.ru (Балтабаева)</div><div><div style="text-align:justify;"><b>Аннотация. </b>В статье рассматривается о лицах казахской национальности, подвергшихся политическим репрессиям в 20–50-е годы ХХ века. В частности, автор статьи остановился на месте и роли в казахской истории Пидахмета Бобкина (1863-1937 гг.) – известного гражданина и предпринимателя, занимавшегося с конца XIХ века торговлей в Восточном Казахстане, бизнес которого развивался на Иртыше и Поволжье, одного из богатейших купцов, поднявшегося своими силами. Автор, опираясь на некоторые исследования, воспоминания внучки Бекмухамедовой Халимы Адамовны и архивные документы, пытался раскрыть жизнь и общественную деятельность Пидахмета Бобкина и причины политических репрессий. П.Бобкин прославился в Восточном Казахстане не только своим богатством, но и меценатской, просветительской деятельностью в стране. Автор ставит своей целью дать историческую достоверную оценку личности на основе новых архивных документов. </div></div><div style="text-align:justify;"><b>Ключевые слова:</b> политические репрессии, беженцы, Пидахмет Бобкин, биография, мемуары, купец, казахская интеллигенция, Восточный Казахстан.<br /></div>

А.М. Әбікей¹*<a href="https://orcid.org/0000-0003-3078-3010">ID</a>, А.Ж. Утегалиева²<a href="https://orcid.org/0000-0003-3003-9646">ID</a>, Ж.С. Саурыкова³<a href="https://orcid.org/0000-0001-8342-579X">ID</a><div><p>¹Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты, Қазақстан, Алматы</p> <p>²Алматы энергетика және байланыс университеті, Қазақстан, Алматы</p> <p>³Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Қазақстан, Алматы</p> <p>^*Автор-корреспондент</p> <p>E-mail: abikey.arm@mail.ru (Әбікей), almazhan@gmail.com (Утегалиева), <a href="mailto:zhanarsaurykova@mail.ru">zhanarsaurykova@mail.ru</a> (Саурыкова)</p><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа.</b> Мақалада кең архивтік дереккөздермен, сонымен қатар қазақ және шетел авторларының соңғы жылдары жарияланған еңбектері негізінде, XX ғасырдың 20-шы жылдарының соңындағы Қазақстандағы байлар қауымын тәркілеу науқаны қарастырылады. Бұл кезең Қазақстан тарихында дәстүрлі қазақ ауылының ғасырлар бойы қалыптасқан құрылымы, қауымдық заңдылықтары мен өзіне ғана тән экономикалық қатынастары дағдарысқа ұшырауымен және ХХ ғасырдың 31-33-ші жылдардағы зұлмат ашаршылықтың тікелей алғышарттарының бірі болғандығымен белгілі. Мақалада дәстүрлі қазақ ауылындағы байлар қауымының рөлі қарастырылып, олардың әлеуметтік және экономикалық қатынастарына көңіл бөлінеді. Өз шаруаларын аяусыз қанайтын ресейлік немесе еуропалық бай тап өкілдері мен қазақтың байлар қауымына салыстырмалы анализ жасалады. Науқан барысында жіберілген өрескел заңсыздықтарға, озбырлыққа толы тәркілеу саясатының әділетсіз табиғатына мән беріледі. </div></div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер: </b>Сталин<b>, </b>кәмпеске, бай-феодалдар, орташалар, тәркілеу, Голощекин.<br /></div>

А.Т. Абдулина¹*<a href="https://orcid.org/0000-0001-8556-3432">ID</a><div>¹Институт истории и этнологии имени Ч.Ч. Валиханова, Казахстан, Алматы </div><div>*Корреспондирующий автор </div><div>E-mail: abd_aksunkar@mail.ru (Абдулина)</div><div style="text-align:justify;"><b>Аннотация.</b> Данная статья представляет результаты этносоциологического исследования казахской диаспоры в Тарбагатайском аймаке Китая в 2013 г. Анализ социокультурной инфраструктуры показал, что китайское руководство уделяет внимание развитию системы учреждений культуры, в особенности в городах. Однако в сельской местности обеспеченность музеями, библиотеками, Домами народного творчества недостаточная. В образовательной сфере есть потребность в расширении системы бесплатного дошкольного образования для всех категорий жителей, в внедрении казахского языка в высшее образование для мотивации казахских детей к обучению на родном языке в средних школах. Исследование этнокультурных изменений в основных компонентах материальной культуры казахской диаспоры в Китае показало более медленные темпы урбанизации и медленное размывание этнодифференцирующих признаков по сравнению с казахами в Республике Казахстан. </div><div style="text-align:justify;"><b>Ключевые слова:</b> диаспора, казахи, материальная культура, социокультурная инфраструктура, традиции. </div>