ISSN: 2710-3994 <div>Volume 2 Number 30 (2022) 169-181</div><div><a href="https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.86">https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.86</a> </div><div>ҒТАМР 03.20.00 </div><div>Б.Е. Көмеков1 , Ә.М. Ташқараева2* </div><div> 1Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Қазақстан, Нұр-Сұлтан; </div><div> 2 М.Х. Дулaти aтындaғы Тaрaз өңірлік унивeрситeті, Қaзaқстaн, Тaрaз. </div><div> *Автор-корреспондент </div><div>E-mail: bkumek@mail.ru (Көмеков), assel_muxtarovna@mail.ru (Ташқараева) </div><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа. </b>Еуразия кеңістігінің ежелгі және орта ғасырлардағы тарихын шежірелер мен ортағасырлық авторлардың жазбалары арқылы зерттеу осы өңірді мекен еткен халықтардың өткен тарихын жан-жақты әрі кеңірек білуге ықпал етеді. Осыған орай, мақалада Хиуа ханы әрі тарихшысы Абу-л-ғазидің «Шежіре-и-таракиме» шығармасындағы ауызша деректер салыстырмалы түрде талданады. Шығарма деректеріне сәйкес, Адам атаның пайда болуынан ХVII ғасырдағы оғыз-түрікмендер тарихына дейінгі халық жадында сақталып, ұрпақтан ұрпаққа жеткен аңыз-әңгімелер ғылыми тұрғыда сараланып, тәпсірленіп, маңыздылығы анықталады. Сондай-ақ, мақалада ежелгі және ортағасырлық тарихты зерттеудегі аңыз және шежірелік деректердің маңызы қарастырылады. Бұл аңыз-әңгімелер мен шежірелік деректер басқа да ортағасырлық авторлардың мәліметтерімен, халық арасында кеңінен таралған ауызша дәстүр деректерімен салыстырмалы түрде қарастырылады. <b>Түйін сөздер:</b> Абу-л-ғази, шежіре, оғыздар, түрікмендер, деректеме, қолжазба, тайпа, ру, халық.</div>

ISSN: 2710-3994 <div>Volume 2 Number 30 (2022) 143-154 </div><div><a href="https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.84">https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.84</a> </div><div>ҒТАМР 03.20.00 </div><div> М.С. Исаев1* , С.Т. Шаметов2 , Р.Т. Джаппарова1 </div><div> 1Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Қазақстан, Түркістан; </div><div>2«Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейі, Қазақстан, Түркістан. </div><div> *Aвтoр-кoррoспeндeнт </div><div>Е-mail: mukhtar.issayev@ayu.edu.kz (Исаев), shayan65@mail.ru (Шаметов), jan-rau@mail.ru (Джаппарова) </div><div style="text-align:justify;"><b> Аңдатпа. </b>Мақала Қазақстандағы 1918-1953 жж. аралығындағы мұсылмандық діни мешіттер мен киелі жерлерге қарсы кеңестік саясаттың кезеңдік ерекшеліктерін, салдарын айқындауға арналған. Сонымен қатар, кеңестік дінмен күрес саясатының жасырын қарсылық танытқан сопылардың халық діни дәстүрі мен дүниетанымын сақтап қалу үшін жасаған іс-әрекеттері мен Қожа Ахмет Ясауи кесенесі маңындағы «Қылует» жерасты мешітінің жағдайы, жабылу тарихы қарастырылады. Кеңестік кезеңдегі дінге қарсы жүргізілген саясаттың құқықтық базасы саналатын декреттер, заңды күші бар құжаттар, архив құжаттары мен зерттеу еңбектер ғылыми мақаланың дереккөздері ретінде талданды. Зерттеу нысанын анықтауда тарихи деректер мен тұжырымдалған фактілердің мазмұнын ашуға бағытталған салыстыру, болжам жасау, талдау тәсілдері қолданылды. Тарихи кезеңдегі мешіттер мен киелі жерлерге қатысты кеңестік саясаттың шынайы бейнесін тың архив құжаттары негізінде ғылыми қалпына келтіру зерттеу жұмысының жаңалығын көрсетеді. Мақаладағы ғылыми нәтижелер тарихи танымымызды толықтырып, өскелең ұрпаққа халқымыздың діни-рухани тарихын танытатын болады. </div><div style="text-align:justify;"> <b>Түйін сөздер:</b> кеңестік саясат, дінмен күрес, ислам діні, сопылық, жерасты мешіттері, киелі жерлер, қылует. </div>

ISSN: 2710-3994 <div>Volume 2 Number 30 (2022) 133-142 </div><div><a href="https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.83">https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.83</a> </div><div> ҒТАМР 03.20.00 </div><div>А.Ғ. Ибраева¹ , А.С. Темирханова²* , Т.С. Садықов² </div><div> 1М. Қозыбаев атындағы СҚМУ, Қазақстан, Петропавл; </div><div> 2Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Қазақстан, Нұр-Сұлтан. </div><div> *Автор-корреспондент </div><div style="text-align:justify;">E-mail: akmaral1971@mail.ru (Ибраева), asema_sko@inbox.ru (Темирханова), sadykov_ts@enu.kz (Садықов). </div><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа. </b>Мақалада қазіргі кезеңдегі гуманитарлық ғылымдар жүйесінде этнос жəне этногенез теорияларын зерттеудің мəселелерін, этникалық зерттеулердегі негізгі методологиялық əдістемелерін талдаған ізденістерді жүйелейді. Сонымен қатар аталған мақалада этнос, этногенез, этникалық тарихқа көңіл бөлінеді. Этнос ұғымы, оның пайда болуы, рөлі, тарих процесінде дамуы әлі күнге дейін ғылымда біржақты түсінік жоқ екені белгілі. Əр этностың өмір сүруі мен одан əрі дамуы көп жағдайда басқа этностармен өзара тығыз байланыста болған. Академик Манаш Қабашұлы Қозыбаев қазақ тарихында қандай мəселесі болмасын жан-жақты зерттеген. Әсіресе қазақ халқының шығу тегі мен мемлекет болып қалыптасу тарихы туралы аса қажетті зерттеулерінің маңызы зор. Тарих теориясының негізін қалаған ғалым-зерттеуші әлі де айтары мол еді. Біздің пікірімізше, ғалымның шəкірттері мен артында қалған ұрпағы қазақ тарихын одан да биік деңгейге көтереді. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер: </b>Манаш Қозыбаев, академик, этнос, ұлт, тарих, тұлға, концепция, этногенез, теория, қазақ. </div>

ISSN: 2710-3994 <div>Volume 2 Number 30 (2022) 119-132 </div><div><a href="https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.82">https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.82</a> </div><div> IRSTI 03.09.55 </div><div> R. Zakarya </div><div> Ch.Ch. Valikhanov Institute of History and Ethnology, Kazakhstan, Almaty. </div><div> *Corresponding author </div><div>E-mail: krzakarya@gmail.com (Zakarya Rakhmetolla) </div><div style="text-align:justify;"><b>Abstract. </b>Since the 1930s, due to external political circumstances, the party's attitude towards foreign emigrants has changed. The possibility of spreading anti-Soviet propaganda among the peoples or carrying out sabotage caused the need for a "purge" among emigrants. Before the beginning of the "Great Terror", the procedure for arresting foreigners was somewhat different from the procedure for arresting Soviet citizens: for each such arrest or search, the sanction of the People's Commissar of Internal Affairs or his deputy was required. They also determined the jurisdiction of the case and sent them either to the court, or to the tribunal, or to the Military College. If, as a measure of social protection, expulsion abroad was supposed to be decided by a Special meeting, then it was preferable to do without arrest at all. The "Great Terror" left little of these rules: coordination with Moscow during arrests and searches was no longer required. Political emigrants became hostages of the Soviet system, Soviet politics, they were isolated, they were under vigilant control, they were "dissolved" in society. </div><div style="text-align:justify;"><b>Key words:</b> USSR, repression, foreigners, politics, anti-imperialism. </div>

ISSN: 2710-3994 <div>Volume 2 Number 30 (2022) 107-118 </div><div><a href="https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.81">https://doi.org/10.51943/2710-3994.2022.2.81</a> </div><div> ҒТАМР 03.00.20 </div><div> Жүсіп Сұлтан Хан¹ , М.М. Қозыбаева²*</div><div>¹Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «Алаш» ҒЗИ. Қазақстан, Нұр-Сұлтан; </div><div>² Нұр-Сұлтан қаласындағы Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты филиалы. Қазақстан, Нұр-Сұлтан. </div><div> *Автор-корреспондент </div><div>E-mail: prahacz2002@gmail.com (Жүсіп), koz.mahabbat_85@mail.ru (Қозыбаева). </div><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа.</b> Мақалада авторлар «Қазақ» газетінің маңызды қоғамдық-саяси орган ретінде қалыптасуына Әлихан Бөкейхан мен Ахмет Байтұрсынұлының ықпалы туралы мәселе көтереді. Орынборда 5 жыл бойы А. Байтұрсынұлының редакторлығымен шығып тұрған тұңғыш жалпыұлттық «Қазақ» газеті қазақ өлкесінің қоғамдық-саяси, Ресей империясының ішкі істері мен халықаралық жағдай, оқу-ағарту, ғылым, көшпелі де отырықшы мал және егін шаруашылықтары, мәдениет, тіпті адам құқы, әйел теңдігі салаларын түгел қамтыған әмбебап мерзімді басылымға айналып, 1913-1918 жылдар бойы бүкіл Қазақ даласының қоғамдық пікіріне жалғыз өзі үстемдік орнатты. Зерттеушілердің пікірінше, «Қазақ» газеті мен «Алаш» қайраткерлері қазақ қоғамында «мәдени ренессанс» жасады, заманауи қазақ мемлекетін құрды. Тұңғыш жалпыұлттық әрі халықаралық «Қазақ» газетінің қазақ халқы мен қазіргі Қазақ мемлекеті алдындағы өшпес тарихи рөлі мен маңызын асыра бағалау мүмкін емес. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер:</b> «Алаш» қозғалысы, «Қазақ» газеті, ұлттық идея, Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, мәдени реннесанс, ұлттық автономия, кеңес өкіметі. </div>