Аннотация. Распространена точка зрения, что ислам в Жетысу стал широко распространяться в ХІV–ХV вв. Это произошло, когда суннизм ханафитского толка официально признанный правящими домами Джучи и Чагатая. Важную роль в этом сыграли суфийские проповедники. Исключительная заслуга в этом у суфийского ордена Яссавийа. Как результат проповеднической деятельности суфиеев в ХVІ–ХVІІ вв в Жетысу сложилась уникальная синкретическая культура, вобравшая в себе ислам и домусульманские традиции местного населения называемые «народным исламом». Она отвечала объективным социальным и этническим процессам, происходившим в казахском обществе. В исторической памяти современного казахстанского общества религиозная идентичность связывается, в первую очередь, именно с исламом, выполняя этнодифференцирующую функцию, несмотря на то, что религии откровения («религии книги», авраамические религии) принципиально отличаются от традиционных открытостью к своим потенциальным адептам из любой этнической группы. Чаще всего в широких массах ислам фигурирует как неотъемлимая часть культурного, символического, а иногда и политического капитала, являясь важным элементом этнонациональной идентичности. Истоки этого лежат в исследуемом в рамках настоящей статьи, процессе.
Аңдатпа. Еліміздің сан ғасырлық тарихында өзіндік орны бар кезеңге орта ғасырлық түркілік мәдениетті жатқызамыз. Зерттеушілердің пікірінше халқымыздың даналығын білдіретін ірі тарихи тұлғаларды зерделеу қазіргі ұрпақтың, гуманитарлық ғылымдардың қасиетті парыздарының қатарына жатады деген сенімде. Осы тұрғыдан алғанда ғасырлар қатпарларындағы жасырынған рухани мұралар көптеп саналады. Түркілік дәуірдің ірі тұлғалары Ахмед Ясауи мен Ахмед Йүгнекиді солардың қатарына жатқызуға болады. Мақаламызда осы екі ғұламалардың мұраларындағы рухани құндылықтарды, дүниетанымдық көзқарастарын және олардың болашаққа беретін тәрбиелік мәні тұрғысында қарастырамыз.
Ислам мәдениеті өзінің таралуы кезеңінде, әртүрлі дүниетанымдық қабаттардағы халықтардың құндылықтары арқылы біртұтас ислам өркениеті ретінде қуатты даму және жаңғыру сатысына көтерілді. Өзіндік ерекшеліктерге ие дәстүрлі түркілік дүниетаным әмбебаптық ислам өркениетінің қалыптасуының құралы ретінде қалып қоймай, ислам діні негізінде жаңаша түлеп, рухани бірлік деңгейінде өзіндік түрік-ислам мәдениеті мен өркениеті көкжиегінде көтеріле білді. Түрік-ислам мәдениеті мен өркениеті X-XII ғасырларда Қарахан мемлекеті кезіндегі түрік тілінде жазылған еңбектер арқылы өз болмысын таныта бастады.
Түркі әлемінің орта ғасырлардағы ойшылдары қатарында Ахмед Ясауи мен Ахмед Йүгнекидің өзіндік ерекше орындары бар. XII ғасырда Қарахан мемлекетінің саяси-қоғамдық философиясының моральдық-адамгершілік қағидаларын, түркі тілінің байлығын, әдет-ғұрыптарын поэтикалық түрде дамытқан ғұлама-ақындар.
Аңдатпа. Мақалада Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысының алғашқы жылдарында Ақтөбе қаласында әскери құрамалардың жасақталуы баяндалады.
1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталысымен, КСРО өзінің қарулы күштерінің қатарын соғыс жағдайында жедел толықтырып, жаңа құрылымдарды жасақтауды - басты міндет ретінде белгіленді. Бұл іс басқа Одақтас республикалар тәріздес Қазақстанда да жедел қарқынмен жүргізіле бастады. Соғыстың алғашқы айларында республика көлемінде 7 ірі әскери дивизиялары құрылған болатын. Алғашқылардың бірі болып Ақтөбе қаласында - 312 атқыштар дивизиясы жасақталып, майданға аттанды. Дивизия полковник А.Ф. Наумовтың басшылығымен Москва түбіндегі бірнеше ұрыстарға қатысып, ерлік көрсетті. Кейін 1941 жылдың 13 қарашасындағы Мемлекеттік Қорғаныс Комитетінің жоспарына сәйкес, 101-ұлттық атқыштар бригадасы құрыла бастады. Бригаданың командирі полковник С.Я. Яковленко болды. Ал, 1941 жылы желтоқсанда 74-дербес теңіздік атқыштар бригадасы жасақталды. Командирі болып генерал-майор С.В. Лишенков тағындалды. Сонымен қатар, облыс көлемінде бірнеше әскери батальондар да құрылып, майдан шебіне аттанды. Жоғарыда жасақталған әскери құрамалардың негізгі құрамын ақтөбеліктер құрады. Архив құжаттары бойынша, ақтөбеліктер өздерінде жасақталған әскери құрамаларды қару-жарақпен және барлық қажетті заттармен қамтамасыз еткен. Олармен әрдайым байланыста болып, хат алысып, мерекелік сыйлықтар жіберіп, рухтандырып отырды. Ұлы Отан соғысының алғашқы жылдарында Ақтөбеде жасақталған әскери құрамалар майдан даласына ерліктер көрсетіп, Жеңіске өзіндік үлестер қосты.
Аннотация. В данной статье представлен обзор дореволюционных трудов по истории Иртышской десятиверстной полосы. Определено, что большинство авторов являются представителями царского чиновничьего аппарата или казачьего сословия, что не могло не отразиться на объективности освещения материала в их исследованиях. Значительная часть интересующих нас сведений собрана казачьими офицерами, которые, как представители Сибирского казачества, выступали в защиту интересов войска, что имело своей целью и практическую задачу: обоснование принадлежности десятиверстной полосы казачеству.
Изучение данного вопроса поможет воссоздать нам целостную историческую картину социально-экономического развития края. Необходимость такой работы определяется возможностью исследовать спектр отношении русского и казахского народов, взаимовлияние национальных культур, хозяйственные контакты и их дальнейшего влияния на традиционный образ жизни казахского народа.
В статье обосновывается, что одним из признаков дореволюционной литературы является ее описательный характер. Показано, что в дореволюционный период накоплен значительный фактологический материал по истории Казахстана, создана основа для формирования принципиально новых направлений.
Данная работа позволяет выйти за рамки сугубо исторических и экономических проблем, способствуя формированию межэтнической толерантности, солидарности и гражданственности.
Аңдатпа. Мақалада Қазақстандағы литвандар және олардың тұрмыс-тіршілігі туралы айтылады. Литвандар мемлекетінің тарихы қысқаша баяндалады және оның негізгі кезеңдері сипатталады. Литвалықтардың Қазақстанға күштеп қоныс аударылуы, оның себептері, салдары көрсетіледі. Депортацияланған литвалықтардың саны жөнінде мәліметтер беріледі. Карлагта, ГУЛАГ-та, Степлагта Литва елінен шыққан тұтқындардың жағдайы сипатталады. Қазақ халқы және литвалықтардың өзара қарым-қатынастары баяндалады. Литвандардың демографиялық жағдайы, 2009 жылғы ұлттық санақ қорытындылары бойынша динамикасы анықталады. Қазақстан Республикасы облыстары бойынша литвандардың саны турасында ақпарат беріледі. Литвандардың анағұрлым шоғырланған аймағы Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстары екендігі айқындалы. Литвалықтардың этномәдени орталықтары және олардың қызметі жөнінде айтылады. Литвандардың дәстүр жалғастығын сақтап, дамытуып отырғандары нақты мысалдар арқылы көрсетіледі.
