Ұсынылып отырылған мақаланың шешуі тиіс ғылыми мәселесі мен жаңашылдығы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананы жаңғырту» атты бағдарламалық мақаласынан туындап отыр. Дамудың жаңа циклына еніп келе жатқан әлем елдерінің арасында алдыңғы қатардағы орынды иемдену үшін қазақстандық қоғамның санасын жаңғырту талап етіліп отыр. Бұл жаңғырту негізінен қазақ халқының тарихи тәжірибесіне, оның ұлттық дәстүрлеріне де арқа сүйеуі тиіс. Ұлттық түп-негізге, өз тарихына, ұлттық дәстүрлеріне негізделу АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Германия, Жапония, Ресей және осы тәріздес G-20 кіретін басқа да алдыңғы қатарлы елдердің барлығына тән. Аталған және аталмай қалған басқа дамыған елдердің барлығы да өз тарихы мен дәстүрлерін өте жоғары бағалайды: яғни, ұлттық, діни мейрамдары мен киелі табыну орындары көптеген жағдайларда жалпыұлттық деңгейге көтерілген. Яғни, қазақ ұлтының бірегейлігін оңынан қалыптастырудың құрамдас бөліктерін айқындау үшін Оңтүстік Қазақстанның киелі жерлеріне байланысты туындаған ауызша аңыз-әңгімелер мен рәсімдердің рухани құндылықтарын жаңашылдықпен пайдалана отырып, жастарға патриоттық тәрбие беру мен сонымен бір мерзімде «Киелі Қазақстан» брендін де өмірге жылжыту қажеттілігі бірегей зерттеу әдіснамасын да қажет етеді.
Патша үкіметінің ХХ ғасырдың бас кезеңде отарлық елдерде жүргізген озбыр саясатының нәтижесінде Түркістан өлкесіндегі жергілікті халықтың саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени өмірі терең дағдарысқа тірелді. Әсіресе Түркістан өлкесін басқару жөніндегі 1867 жылдан бастап жүргізген әкімшілік реформаларының нәтижесінде қазақ жерлері Ресей империясының меншігі ретінде бекітіліп, орталық губернияларынан көшіп келуші мұжықтарға кеңінен жол ашып, патша өкіметінің отарлық саясатына сай құрылған жергілікті басқару аппараттары өлкенің жергілікті халқын талап-тонаудың басты ошағына айналды. Осыған байланысты жергілікті жерлерде отаршылдық жүйеге қарсы құрылған ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдардың қызметі жанданып қана қоймай, олардың Ресейдің түрік-мұсылмандық қозғалысымен байланыстары күшейе түседі.
Ақпан төңкерісінен кейін Уақытша үкіметтің қаулысына сәйкес құрылған Түркістан комитеті өлкеде туындаған мәселелерді шешу үшін орталық билік атынан басқару міндеті жүктеледі. Түркістан комитетінің мүшелері қызметке кіріскен бойда Уақытша үкімет жариялаған ұлттар арасындағы теңдік, демократ, принциптердің сақталуы туралы және тағы басқа да қаулыларды жүзеге асыруды қолға алады. Түркістан комитетінің мүшелері Тынышбаев пен О.А.Шкапский Жетісу облысына барып, онда 1916 жылғы көтерілістен соң туындаған ауыртпалықтарды шешуге кіріседі.
Мақалада Ақпан төңкерісінен кейін Түркiстан өлкесiндегі ұлттық интеллигенция өкiлдерiнің саяси iс-әрекеттері, Сырдария облысының қалалары мен шет елдi мекендерiнде ұлттық, кәсiби және саяси белгiлерiне негiзделген саяси топтар мен қозғалыстардың пайда болуы және олардың ара қатынасы қарастырылады. Автор өлкедегi, әсiресе Ташкент қаласында құрылған жергiлiктi халықтардың ұлттық қозғалысын бейнелейтiн саяси ұйымдардың бағдарламалары мен нақтылы iс-әрекеттерiнде бiрлiк пен түсiнiстiк нашар болғанына тоқталады.
Мақалада 1917 жылдың ақпан ревoлюциясынан кейiнгi Oңтүстiк Қазақстанда қалыптасқан қoғамдық-саяси ахуал және түркi-мұсылман қoғамдық-саяси ұйымдарының қызметi талдауға алынады. Патшалық Ресейдiң қoл астындағы Түркiстан өлкесiнiң түркi тiлдес мұсылман халықтары қалыптасқан саяси жағдайға байланысты азаттық жoлындағы күресiн жүргiзуде ұйымдарға бiрiгу жoлын таңдағын едi. Түркiстан өлкесiндегi жергiлiктi мұсылман халқының мүддесiн тұтастай қoрғауды көздеген ұйымдар көптеп құрылып, басқару жөнiнде дербестiкке жетудi көздедi. Бұл ұйымдардың жетекшiлiгiнде танымал ұлт зиялылары тұрды. Дегенмен көптеген ұйымдардың арасында oртақ бiрiктiрушi идеяның бoлмауы өлкеде тартысты жағдайлар туғызды. Құрылған қoғамдық-саяси ұйымдардың бағдарламалары, мүшелерi және Ресей билiгiмен қатынасы әрқилы бoлды.
