«edu.e-history.kz» электрондық журналы № 2(14), 2018

Бұл мақалада авторлар Еуропалық Одақ пен Қытай Халық Республикасы арасындағы 1998 жылдан бастау алған стратегиялық серіктестік мәселелерін қарастырады. Осы өткен уақыт аралығындағы бұл қатынастардың жүру барысы, түйінді мәселелері мен негізгі басымдылық бағыттары талқыланады.

Бұл мақалада қытай дәстүрлі философиясы мен мәдени құндылықтарының, қытай экономикасының дамуындағы нақты орынын анықтадық. Қытайдың дәстүрлі мәдени құндылықтарының экономиканың дамуын шектеуі және дамуға оң әсері баяндалады. Сонымен қатар, жаһандану үрдісі әлемнің әртүрлі елдерінің іскерлік және тұтынушылық мәдениетіне ықпал жасайтынындығын талданды.

Бұл мақалада ортағасырларда тарих сахнасына көтерілген Қазақ хандығының көрші жатқан Мәуреннахрдағы Шайбанилер әулеті арасындағы сауда-экономикалық байланыстарының тарихы жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде зерделенген. Әсіресе, көшпелілер мен отырықшылар арасындағы сауда қатынастары, олардың өзара тиімді байланыстары қарастырылған. Екі жақтың сауда қатынастары үшін Сыр бойындағы қалалардың маңызы көрсетіліп, ХVI ғасырдың басындағы екі жаққа да тиімді саудаға билеушілер тарапынан тыйым салудың бөгет бола алмайтындығы анықталды. Кілт сөздер: мемлекеттілік, хандық, түп төркіні, саяси, халықаралық, байланыстар, дипломатия.

Бұл мақалада ортағасырларда тарих сахнасына көтерілген Қазақ хандығының көрші жатқан Мәуреннахрдағы Шайбанилер әулеті арасындағы туыстық байланыстары мен некелік қатынастарының тарихы жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде зерделенген. Әсіресе, Шыңғысханның ұрпақтарының туыстық байланыстары, екі әулет арасындағы бейбіт келісімдер мен некелік одақтардың маңызы, әскери одақтардың өзара тиімді некелік қатынастарға ұласуы, олардың өзара тиімді байланыстары қарастырылған. Зерттеу мәселесі арнайы бұрын қарастырылмағандығымен өзекті болып табылады. Кілт сөздер: хандық, тамыры, саяси, некелік байланыстар, туыстық қатынастар, дипломатия.

Мақалада қазақ әдебиетіндегі үнді тақырыбының ежелгі дәстүрлерімен әдебиетаралық байланыстар орнатудың ішкі заңдылықтарын ашып, екі халық әдебиетінің типологиялық ортақтығы мен өзгешелігін, сонымен қатар көркем аударма ерекшеліктері мен қазақ-үнді әдебиеттерінің ерекше аспектілері анықталады. Екі жақты әдеби байланысты зерттеу қазақ әдебиетіндегі үнді тақырыбын тереңірек аша түседі.

Мақалада Сыздық сұлтанның өмірі мен қызметіне және оның Ресейдің отарлау саясатына қарсы күресі қарастырылған. Автордың пікірі мен тұжырымдары қазан төңкерісіне дейінгі орыс әскери зерттеушілері еңбектері мен Ахмет Кенесариннің қазақ тілінде жарық көрген еңбектеріндегі мәліметтер негізінде берілген. Сонымен қатар дерек көзі ретінде Қазақстан және Өзбекстан архитвтерінің құжаттары кеңінен пайдаланылған. Түйін сөздер: Сыздық, Ахмет, сұлтан, Ресей, хан, билік, отарлау, ұлт-азаттық күрес, қолбасшы, батыр

Бұл мақалада статист зерттеуші П.А. Скрыплевтің басшылығымен жүргізілген «Қырғыздардың (Қазақтардың) жер пайдалану материалдары...» Қазақстан тарихының маңызды дерек көзі ретінде қарастырылады. Қырғыздардың (Қазақтардың) жер пайдалану материалдары...» статистикалық мәліметтерден, ол қазақ халқының этникалық тарихын, дәстүрлі шаруашылығының ерекшеліктерін зерттеудің маңызды дерек көзі болып табылады. Онда қазақ тарихының маңызды дерек көзі болып табылатын «Қырғыздардың жер пайдалану материалдарын...» зерттеу мен талдау методикалары мен тәсілдері көрсетіліп, деректану ғылымының талаптарына сай зерттеу мен сыннын өткізудің, сыныптау мен талдаудың әдістері мен оны нақты тарихи зерттеулерде пайдалану тәсілдері ұсынылған. Сонымен қатар статистикалық зерттеулерді ұйымдастырған, деректі құрастырған авторлар, олардың көзқарастары талданған. Түйін сөздер: дерек, деректану, талдау, әдіс, статистика, этнос, құрылым.

Бұл мақалада ортағасырларда өмір сүрген атақты философ-ғалым Омар Хайям Нишапуридің өмірі мен артында қалдырған бай мұрасы зерделеніп, адамзаттың рухани дамуына, кемелденуіне өз үлесін қосып, әлемдік деңгейде танылған ғұламаның тағдыры өзі өмір сүрген кезеңнің тарихы контексінде тарихи жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде қарастырылады. Әсіресе, кеңестік кезеңде рубаяларымен танылған ақынның шын мәнінде ғылымға қосқан үлесі зерттеліп, нақыл сөздерінің мән-мағынасына талдау жасалынады. Кілт сөздер: философия, ойшыл, рубаи, астрономия, Селжүк әулеті.

Ғылыми жұмыста белгілі орыс-совет ғалымы С.С. Черниковтің археологиялық зерттеулері ішінде Шілікті жазығындағы сақтардың ірілі-кішілі обаларын зерттеуі жайында баяндалған. Оның ішінде С.С. Черниковтің атқарған маңызды да мол еңбегінің сараптамасы жасалып және жаңаша көзқарастармен қоса сын сөздері де айтылмай қалмады. Нақтылай айтқанда мақалада жекелеген обалардың құрылысы, қазба барысы мен нәтижелері және Шілікті мәдениетінің пазырық мәдениетімен салыстырмалы сараптамалары, сонымен қатар Шілікті даласында табылған алтын және де басқа жәдігерлердің ерекшеліктері жайында сөз қозғалған. Осының бәрін айта келе жалпы «сақ-скиф» ұғымына байланысты әртүрлі көзқарастар келтірілген. Жалпы авторлар С.С.Черниковтің Шілікті жазығындағы ерте сақтардың ескерткіштерін зерттеуге қосқан үлесін жоғары бағалай келе, бұл материалдардың мерзімделуі, әшекей заттардың алғашқы үлгілерінің шыққан жері, т.б. мәселелерді мәденигенездік тұрғыдан қайта қарауға тура келетінін ескерген жөн екендігін еске салады.

Мақалада Талдықорған қаласы өңірінде б.з.д І мыңжылдықта тарих сахнасында айрықша орын алған ерте көшпелілер мәдениетінің маңызы мен ерекшеліктері жайында баяндалған. Автор ерте темір дәуірінің жерлеу-ғұрыптық кешендеріне тоқтала келіп, соның ішінде Дауылбай қорымында жүргізілген археологиялық зерттеу жұмыстарының барысы мен нәтижелерін ұсынып отыр. Дәлірек айтқанда мақалада Дауылбай І қорымындағы №1, Дауылбай ІІ қорымындағы №1 обалардағы жүргізілген археологиялық қазба жұмыстарымен таныса келе, фото суреттер мен сызбалар арқылы толық мәлімет алуға болады. Сонымен қатар ғылыми жұмыста аталған қорымның толықтай, кешенді зерттеуді қажет ететіндігі және қандай себептерге байланысты екендігі айқындалып көрсетілген.