Аңдатпа. Бұл мақала Қазақ (Қырғыз) өлкесін зерттеу қоғамының құрылу тарихына, сонымен қатар этнограф, суретші, осы қоғамның этнографиялық бөлімінің мүшесі Александр Лаврентьевич Мелковтың өмірі мен шығармашылығына арналған. Қазақ (Қырғыз) өлкесін зерттеу қоғамының мүшелері 1922 жылы құрылған Орталық өлкетану бюросында Қазақстан атынан кірген өкілдері ретінде саналған. А.Л. Мелков Қазақстанды зерттеу қоғамының белсенді мүшелерінің бірі бола отырып, Мәскеуде жергілікті аймақты зерттеген ғылыми қоғамдардың бірінші Бүкілресейлік конференциясына қатысқан, сонымен қатар Орталық өлкетану бюросының құрамына сайланған. Сол бюроның этнографиялық секциясының төрағасы болып тағайындалды. Дегенмен, бұл мақалада А.Л. Мелковтың 1920 жылдардағы ғылыми қызметі мен оның нәтижелері сипатталады. Оның жинаған барлық материалдары мен еңбектері қазақтар мен қарақалпақтардың өмірімен танысу үшін сирек кездесетін кешенді дереккөзі болып табылады.
The international charitable organization IRA (Red Aid) was established at the end of 1922 by the decision of the 4th Congress of the Communist international as a Communist counterpart to the current Red Cross in order to "protect workers from the white terror and help its victims". Being a non-partisan organization and having branches (sections) in dozens of countries around the world, it provided material (mainly monetary), legal, and moral support to political prisoners, political emigrants and their families, as well as to the families of dead revolutionaries. The broad powers of the IOAFR can be judged even by the fact that until 1924 only it gave permission to enter the USSR. In ten years, 6,935 political emigrants arrived in the USSR, most of them were granted political asylum. They received assistance in the amount of 5,000,100 rubles. 11 The International Organization for Assistance to the Fighters of the Revolution spread its influence not only within the USSR, but also in many other countries of the world.
Мақалада «Тәржіман» газетінің шығу тарихы, газеттің көтерген мәселелері талданып, оның түркі халықтарының рухани өміріндегі орны мен рөлі қарастырылады.
ХІХ ғасырдың соңына қарай«Тәржіман» газеті Қырым қаларында және басқа өңірлерге тарады. Басылымға жазылу Ресей империясының барлық губернияларында және ірі қаларында жүргізілді. Газет беттеріндегі мақалалар Ресей империясының барлық дерлік ірі қалаларында оқылып, талқыланды. «Тарджиман» газетінің тілшілері империяны толықтай қамтыды деуге болады. Тілшілер берген ақпараттарға ауқымына қарап, басылымның Ресей империясы аумағында жалпытүркілік рөл атқарған деуге болады. Ақпарат беру ісіне тартылған журналистер қатарында есімдері көпшілікке танымал мұғалімдер, байлар, мырзалар, дінбасылары және т.б. болды. Мұның өзі И. Гаспыралы шығарған аталмыш басылымның корреспонденттері қатарында түркі-мұсылман халықтарының өкілдерімен қатар, ислам дінін ұстанған басқада халықтар болды деуге негіз қалайды. Олардың қатарында қырымдықтармен қатар, Еділ бойы татарлары, башқұрттар, өзбектер, қазақтар, қырғыздар, азербайжандар, түркімендер болды. Бұл жәйт «Тәржіман» газетінің түркі халықтарының рухани өміріндегі алар орнын зерттеу қажеттігін аңғартады.
ХХ ғасырдың басында Орталық Азияның түркі халықтары Ресей империясы мен Қытай мемлекетінің құрамында отарлық жағдайда болды. Қазақ, өзбек, қырғыз, түрікмен және т.б. түркі халықтарынан шыққан еуропалық үлгідегі зиялыларды түркістан халықтарының болашағы толғандырды. Олардың ішінде Мұстафа Шоқайдың ойлары ерекшелігімен көзге түседі. Көптеген зиялылар түркі халықтарының дербес ұлттық автономиясы идеясын қолдады. Алаш зиялылысы бұл ауқымнан шығып, түркістан халықтарының конфедерациясын қолдады. Мақалада Мұстафа Шоқайдың «Түркістан ұлты», «Түркістан бірлігі» тұжырымдамасының қалыптасуы барысы және бүгінгі саяси реалдылықтар жағдайындағы өзектілігі талданады. Авторлар түркістан халықтарының саяси-мәдени жақындасуының нақты мүмкіндіктеріне сүйенеді. Әсіресе қазақ, өзбек, қырғыз халықтарының мәдени тұрмыстық тұрғыдан алғанда «төменнен» жақындасуына, өзара ықпалдастығына қатысты пайдаланылмай жатқан ресурстарға назар аударады. Сөйтіп, жаһандасу жағдайындағы М. Шоқай идеялары жаңғыруының, жүзеге асыруылының нақты аспектілері көрсетіледі.
Зерттеу жұмысы ҚР БҒМ Ғылым комитетінің гранттық қаржыландыруымен AP09259892 «Мұстафа Шоқай мұрасындағы қолжазбалардың тарихи-деректілік құндылығы» атты жоба аясында жүргізілді.
В статье ставится задача рассмотреть, как руководство Казахской ССР выполняло директивные указания И. Сталина о выправлении ситуации в сельском хозяйстве, что привело к голоду после войны. Засуха, подчинение ресурсов сельского хозяйства укреплению военно-промышленного комплекса и необходимость решать ряд таких внешнеполитических задач, как расширение сферы советского военно-политического влияния в Европе и Азии, пополнение золотовалютных запасов, привели к истощению зерновых запасов в стране. В официальных советских партийных документах и исследованиях до горбачевской перестройки, о голоде 1946-1947 гг. не упоминается. Историки считают, что основная причина этого была в том, что голод был вызван политическими и идеологическими факторами, которые наложились на природные катаклизмы (засуха) и систему организации хлебозаготовок. Какие причины указывались в качестве факторов голода в республике, и к каким практикам прибегало партийное руководство Казахской ССР для выправления ситации в сельском хозяйстве?
