«edu.e-history.kz» электрондық журналы № 3(19), 2019

Кеңес өкіметінің орнауымен тіл саясатында өзгерістер орын алды. Алғашқы жылдары қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін көтеруге байланысты оң іс-шаралар жүргізілді. Қазақтар шоғырланған аймақтардағы іс-жүргізуді қазақ тілінде орындау талаптары қойылды. Жергіліктендіру мақсатымен мемлекеттік мекемелерге қазақ тілін білетін мамандарды қабылдау айтарлықтай нәтиже бермегенімен, ұлттық қызметкерлерінің санының артуына мүмкіндік берді. Жалпы, 1937 жылға дейін Қазақстандағы тіл саясатында қазақ тілінің мемлекеттік деңгейде дамуына байланысты бірқатар шаралар ұйымдастырылды. Дегенмен, осындай бірқалыпты саясаттың екінші қыры да болды. Әсіресе, жазу жүйесінде арабшадан латыншаға ауысу үрдісі қазақ тілінің дамуына әсер етті. Оған «Алашорда» өкілдері барынша қарсы болып, осы өзгерістің қазақ тіліне теріс ықпал ететіндігін дәлелдеуге тырысты. А. Байтұрсынов латын алфавитіне қарсылық білдіріп, кириллицаға бірден өтуді ұсынды. Оның бұл ұсынысы, А. Байтұрсыновтың болашақта орыс тілінің, жазуының ортақ болатындығын байқағандығынан хабар береді. Кіліт сөздер: тіл саясаты, қазақ зиялылары, араб жазуы, латын графикасы, кириллица, кеңестік лингвистика

Феодалдық Еуропаның дамуындағы жаңа саты еуропа қоғамының экономикалық, саяси және мәдени өміріне іргелі түрде ықпал еткен ортағасырлық қалалардың пайда болуымен байланысты. Мақалада ортағасырлық батыс еуропалық қалалардың дамуына қатысты мәселелер көтеріледі. Ортағасырлар кезеңіндегі Батыс еуропалық қалалардың әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуындағы концепциялар анықталады.

Батыс Еуропадағы жоғары білім саясатының қалыптасу және даму үрдістерін, сонымен қатар, Қазақстанның білім беру саясатының ерекшеліктерін қарастыру және қазіргі уақытта Батыс Еуропа мен Қазақстандағы жоғары білім беру саясатының жүзеге асырылуын салыстырмалы түрде зерттеу өзекті мәселе болып табылады. Бұл қатынаста Ұлыбритания, Германия және Франция сияқты батысеуропалық елдердің тәжірибесі ерекше қызық болып табылады және екі себеппен түсіндіріледі. Біріншіден, бұл елдер қазіргі уақытқа дейін қалыптастырылған негізгі жоғары білім беру модельдерін, атап айтқанда, англосаксондық (Ұлыбритания) және континентальді (Германия мен Франция) құрайды. Екіншіден, дәл осы мемлекеттер (Италияның қолдауымен) біртұтас еуропалық білім кеңістігін құруға ниет білдірген. Ең басында экономикалық интеграцияға үміт артқан олар, бастапқы саналы түрде түсіну кезеңінен жоғары білім жүйесінің мақсатты, мазмұнды, ұйымдық әрі әлеуметтік нұсқауларын жаңарту деңгейіне жетіп, аталмыш мемлекеттер жоғары білім саясатын қалыптастыруда бірегей тәжірибе жинақтағаны анық. Сол себепті мақалада осы мемлекеттер салыстыру объектісі ретінде алынып, олардағы толыққанды тарихи және уақыт контекстіндегі өзгерістер мен ерекшеліктері Қазақстанға үлгі ретінде негізге алынады. Осыған орай, жоғары білімді бастапқы пайда болу кезеңінен, яғни университеттің қалыптасуынан қарастыру қажет. Университет таза еуропалық құбылыс, еуропалық өрекениеттің азығы мен жетістігі ретінде жалпы еуропалық мәдениеттің жемісі әрі оның «уақытсыз және транснационалды мәнімен» мәдени символы болып табылады [1].

В данной статье рассматривается о научном творчестве казахстанского историка и этносемиолога А.А. Галиева, его достижениях и вкладе в разработку актуальных проблем прошлого как казахского, так и соседних народов. В многочисленных работах А.А. Галиева, опубликованных в разных странах, основное внимание уделяется реконструкции знаковой системы тюркоязычных и ираноязычных народов, ее отражению в мифах и ритуалах казахов. Миф играет важную роль и в современной жизни и автором также показано, какую роль играет мифологизация истории в становлении идентичности, национальном и государственном строительстве. Раскрывается роль истории как инструмента политики в современных государствах Центральной Азии. Эти идеи были апробированы А.А. Галиевым на различных международных конференциях и успешно развиваются его учениками. Ключевые слова: А. Галиев, история, семиотика, Казахское ханство, мифологизация истории, изобретение традиции

В статье на материалах Центрального Казахстана проводится исследование социально-экономических процессов, происходивших в Казахстане в 1918-1922 гг. В рамках этой темы изучается политика «военного коммунизма» в Казахстане. Рассматривается военно-силовой характер продовольственных разверсток в сельском хозяйстве, проводившихся в период политики «военного коммунизма». Исследуются социально-экономические последствия реализации политики «военного коммунизма». Проводится тезис о том, что реализация политики «военного коммунизма» в Центральном Казахстане, происходившая в годы гражданской войны, привела к тяжелым последствиям: упадку сельского хозяйства, снижению уровня жизни населения, социально-демографическим последствиям, откочевкам населения в пограничные регионы. Источниковую базу исследования составляет разнообразный круг архивных документов. Методологической и теоретической основой исследования выступили общенаучные принципы, прежде всего, принцип историзма.

The article is devoted to the study of the burial rite of the Kazakhs of the Omsk region and Kazakhstan in the specified period of time. The article analyzes the works of Russian and Kazakh researchers related to our topic. The features of the study of the burial rite in various regions of Kazakhstan and the south of the Omsk region are considered. The work also shows the role of local historians in the study of individual aspects of the burial complexes of the Kazakhs of the Omsk Region, in particular, cemetery planigraphy, prohibitions related to their stay in the cemetery.

Мақалада Ататүрік билігі кезіндегі Түркиядағы және посткеңестік Қазақстандағы тарихи жады мен ұлттық сананы жаңғыртуға бағытталған реформалар қарастырылған. Негізінен Ататүріктің тарих және тіл салалары бойынша жүргізген реформаларының тарихи жады мен сананы қалыптастырудағы маңызы көрсетілген. Ататүріктің халық алдындағы беделінің жоғары болуына байланысты бұл реформалар сәтті жүзеге асты. Соның нәтижесінде елде жаңғыру мен жаңару процесі жан-жақты өтті. Түрік халқының ұлы реформаторы жаңа мемлекетті «Бір ел, бір халық, бір көсем» деген принциппен құрды. Қазақстанда Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен тарихи сананы қалыптастыру бағытында бірқатар реформалар жүргізілді. Түркия мен Қазақстанда іске асырылған реформалардан сабақтастық айқын байқалады.

Тәуелсіздігімізді алып, егемендігімізді бекіткеннен кейінгі еліміздің дамуы, оның әлем алдындағы беделінің өсуі Елбасы бастаған қазақ халқының қажырлы еңбегі екені баршамызға аян. Ғасырларға созылған мемлекеттіліктің даму эволюциясында ең ерекше заңды факт, ол Елбасының Қазақстанды халықаралық құқықтың субъектісі ретінде дүние жүзіне танытуы.

РІМақала атақты күйші-композитор, XIX ғасырдағы дала демократиясының даңқты өкілі Дәулеткерей Шығайұлы өмірі мен шығармашылығының маңызын ашуға арналған. Ол өзінің шыққан тегі бойынша далалық ақсүйектер өкілдерінің сол дәуірдегі неғұрлым атақты тобына жатады. Дәулеткерей өзі сұлтан болған кезінде үлкен абыройға, халық құрметіне бөленеді. Алайда, ата тегі мен шықан ортасына қарамастан, Дәулеткерей халқымыздың сүйікті композиторына айналады. Оның лирикалық нәзік күйлері қазақ халқының баға жетпейтін асыл қазынасы болып табылады. Өмірінің соңғы жылдарында Дәулеткерей өзінің білімі мен тәжірибесін жас орындаушыларға беруге тырысады. Шәкірттері оны құрметтеп «Бапас» (әке) деп атайды. Дәулеткерейдің музыкалық мұрасы осы шәкіртерінің арқасында біздің заманымызға жетіп отыр.

Мақалада көшпелі қоғамның әлеуметтік құрылымы, биліктің ішкі саяси құрылымы, халық пен билеуші арасындағы диалог, билеушілердің маңызды шешімдер қабылдаудағы ұстанған принциптері, көшпелі мемлекеттің экономикалық даму ерекшеліктері, көшпелі халықтың кеңістікті танып-түсінудегі дүниетанымы, тұрмыс-салттық ерекшеліктері мен билеушінің мінез-құлқының психологиялық ерекшеліктерінің көне аңыз-ертегілер мен мифтерде көрініс табу мәселесі қарастырылған. Көне сақ, ғұн және түркі дәуірінен келе жатқан аңыздардағы билеушілердің қабылдаған шешімдері сараланды. Аңыз-әңгілемер, мифтер мен ертегілерді зерттеудің маңыздылығы анықталды.