«edu.e-history.kz» электрондық журналы № 3(23), 2020

Аннотация. В статье рассматривается значение наград Российской империи в XIX – начале XX вв. как для казахских должностных лиц, исполнявших служебные обязанности в системе местного управления, так и для авторитетных казахов, имевших влияние в своих аулах и волостях. Будет уделено внимание характеристике отношения казахского населения и собственно самих казахских чиновников к получаемым наградам. В статье будет рассмотрено символическое значение наград империи для казахов через контекстуальный анализ в региональном разрезе, на примерах практик награждения в Степном крае в XIX – начале XX вв. Автор проследит динамику изменений видов наград, предназначенных для разных социальных групп казахского населения, как следствие распространения сословного деления Российской империи в крае

Аннотация. Казахская степь в XIX веке претерпела существенные изменения: началось активное внедрение в регион имперского закона, трансформация политического и социального устройств по модели империи. Такие изменения стали вызовом для традиционной кочевой элиты и возможностью для неаристократических социальных слоев казахского общества. Во время кардинальных перемен на исторической арене кочевого общества появляются выдающиеся личности – казахские дворяне, адаптировавшиеся к новым порядкам, сохраняя традиционные культурные особенности номадов. Представители казахских дворян активно участвовали в политической и общественной жизни казахского общества имперского периода, оказав важное влияние на развитие образования и культуры среди казахского народа. Данная статья представляет исследование деятельности казахских дворян и их влияние на общественное сознание кочевого казахского общества, на основе изучения биографий ярких представителей казахского дворянства XIX века. *Статья выполнена в рамках реализации проекта №АР 05130813 Министерства образования и науки Республики Казахстан.

Аннотация. В статье даны предварительные результаты археологической разведки проведенных на территории горных массивов Кокентау и Семейтау относящиеся г. Семей Восточно-Казахстанской области. Административная территория города Семей является одним из слабо изученных районов Казахстана. В ходе разведывательных работ на предмет наличия археологических памятников были осмотрены территории горы Кокентау, и центральная и восточная часть горы Семейтау в результатах которого было зафиксировано нами более пятидесяти археологических памятников разных исторических эпох, начиная от неолита до этнографической соврменности. Были определены границы некоторых археологических памятников. Был составлен топографический план 4 археологических комплексов. Проведенные исследовательские работы показали большие перспективы для дальнейших исследований в аспекты освоение социумов небольших территории в разные исторические периоды. Обозначены перспективные памятники для дальнейшего комплексного исследования. Также, в ходе археологической разведки были выявлены факты незаконного металлопоиска и разрушения объектов историко-культурного наследия.

Аңдатпа. Мақалада XIX ғасырдың бірінші жартысындағы Ресей империясының Орталық Азия территориясын игеруде тыңшылық қызметті пайдалануының маңыздылығы мен ерекшелігі қарастырылған. Сонымен қатар, Ресей империясындағы тыңшылық қызметтің рөлі мен құрылымдық дамуы, Орталық Азия аймағындағы тыңшылық қызмет жүргізудің ерекшеліктері туралы айтылады. Шетелдік зерттеулер негізінде Ресей империясы мен Орта Азия хандықтарымен қарым-қатынасы, аймақтың геостратегиялық маңыздылығы талданады. Тыңшылық қызметі ежелден бері Ресей империясы сыртқысаяси ведомствалары мен әскери министрлігі қызметінің маңызды бағыттарының бірі болғандықтан, жаңа территорияларды игеру барысындағы барлау, саралау жұмыстары ерекше қабілетке ие тұлғаларға жүктеліп отырған. ХIХ ғ. басында әскери қимылдардың күшеюіне байланысты тыңшылық алдына жаңа міндеттер қойылып, жаңа күштер мен құралдар тартыла бастады. Тыңшылық қызметті басқару органдарының даму ерекшеліктері, басқару формалары мен тыңшылық қызметке пайдаланылған жансыздардың классификациясы сараланған. Онымен қоса XIX ғасырдың бірінші жартысында аймақта орын ала бастаған ағылшын-орыс бәскелестігі жағдайындағы тыңшылық қызметі сипатталады. Екі ел бәсекелестігі тұрғысында, өңірдегі Ресей империясының тыңшылық қызметті жолға қоюы мен дамытуы, басқаруы, тыңшыларды таңдау ерекшеліктері қарастырылады. Орынбор шекаралық комиссиясының тыңшылар қызметін басқарудағы және дайындаудағы рөлі талданған.

Аннотация. В настоящей статье предпринята попытка анализа некоторых идеологических архетипов исторической памяти Российской империи, воплощенных в том числе и в визуальных нарративах, а также предложены варианты объяснения некоторых социокультурных причин актуальности традиционных архетипов в модерной идеологии империи. Идеология государства является, в широком смысле этого слова, инструментом взаимодействия элит и широких масс и, несмотря на какие бы то ни было модерные целеполагания, вынуждена учитывать свою целевую аудиторию, для того, чтобы принимать формы ее мышления. В случае Российской империи, находившейся в процессе модернизации и реформирования различных сторон общественно-политической жизни, разнонаправленные интенции элит и формы социальной организации масс зачастую совпадали. В последующие периоды (XX – XXI вв.) культурное и идеологическое наследие империи было воспринято и актуализировано с помощью новых визуальных стратегий.

Аңдатпа. Бұл мақала Генри Болингброктың (1678-1751) ғылыми көзқарастарын талдау мысалында ағылшын ағартушылығының ерекшеліктерін зерттеуге арналады. Ағылшын ағартушылығы өзінің ғылыми өзектілігіне қарамастан, тарихнамада, соның ішінде кеңестік ғылымда аз зерттелді. Ол қоғамдық ойдың дамуындағы маңызды, мәнді кезеңдердің бірі ғана емес, сонымен қатар рухани салада жаңа идеологияның қалыптасу үдерісін көрсетеді. Франция материалындағы еуропалық ағартушылықты зерттеу түсінікті болғанмен, оның дамуын қадағалай отырып, тарихи бастауларына, атап айтқанда, ағылшын ағартушылығына көз жеткізуге болады. Бұл тұрғыда Генри Болингброктың жеке басы және қызметі олқылықтардың қатарын толтырады. Г. Болингброктың мұрасын қарастыра отырып, оның идеяларын француз ағартушылары, әсіресе Вольтер қаншалықты дәрежеде қабылдағанын білуге болады. Вольтер тарихының әдіснамасы саласындағы идеялары мен философиялық ойлары Г. Болингброктың көзқарастарына негізделеді. Сондықтан да Болингброктың саяси-тарихи идеяларын зерттеу ағылшын Ағартушылығы ғана емес, жалпы еуропалық Ағартушылық ойдың маңызды мәселелеріне ғылыми тұрғыдан талдау жасауға мүмкіндік береді. Ағартушылық заманының ойшылдары әдеби түрде көп қырлы және терең мазмұндағы еңбектерді жаза білді. Солардың ішінде, Генри Болингброктың «Хаттары» қарапайымдылығымен ерекшеленеді. Сонымен қатар ойшылдың көзқарасы арқылы жалпы Ағартушылық, оның ішінде ағылшын ағартушылары көзқарастарының ерекшелігін көруге болады.