Аннотация. Иранские революции 1905 и 1953 годов были подавлены с помощью иностранных государств, чьи интересы выигрывали от подавления демократии в этом регионе. Но «антишахская» революция 1979 года не стала полной победой демократических ценностей из-за действий собственного духовенства. Аятолла Хомейни, использовал свой моральный авторитет для захвата власти переходного правительства. Другие аятоллы попытались протестовать против этого, справедливо предостерегая, что в таком случае одна форма тирании будет заменена другой (Aslan, Reza. «No god, but God.» – NY: Random House Publishing Group, 2006). Так оно и произошло на самом деле - авторитарное правление шаха после революции 1979 года было заменено на авторитарное правление Аятоллы Хомейни. К тому же умелое использование ключевых концептов и символов шиизма, “вливания” теологических воззрений в политику, манипулирования общественным сознанием и религиозными постулатами детерминировало фактическую неограниченность этой власти. Исламская революция в Иране во многом остановила политическое и экономическое развитие страны, сильнейшим образом отразилась на общественной жизни, что привело к большому количеству спорных и неоднозначных событий в последние годы.
Мақалада Ақмола облысына соғысқа дейінгі және соғыс жылдары күштеп қоныс аударылған халықтардың тарихы қарастырылған. Қоныс аударылған халықтар мен ұлт өкілдерінің құрамы талданған, олардың республикада халық шаруашылығындағы жұмыспен қамтылуы, қоныс аударушыларға қатысты жергілікті органдардың әлеуметтік саясаты және олардың жергілікті халықпен өзара қарым-қатынасы талданады.
Мақалада 1917 жылы Ресейдің ұлттық аймақтарының қоғамдық-саяси өміріне елеулі өзгеріс әкелген Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына сайлауы науқанының барысы Шығыс Қазақстан мысалында жан-жақты қарастырылған. Құрылтай жиналысына сайлау науқаны тұсында Қазақстанның шығыс өңірі қоғамының саяси мәні бар әлеуметтік мақсат-міндеттер мен ұлттық сипаттағы мүдделерді Алаш қозғалысы қайраткерлерінің белсенді қызметі арқылы жүзеге асыру әрекеттері талданған. Бұл зерттеулік мақала әртүрлі санаттағы деректер кешені арқылы дәйектеліп, тарихи тұрғыдағы ұстанымдар негізінде жазылған.
Түйін сөздер: Ақпан төңкерісі, Бүкілресейлік Құрылтай жиналысы, Уақытша Үкімет, Алаш қозғалысы, Шығыс Қазақстан, қазақ қоғамы, сайлау
Мақалада ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы ұжымдастыру науқанына қатысты деректер қоры қарастырылады. Әсіресе, Қазақстанның шығыс аймағында аталған науқанның іске асырылу үрдісі мен механизмдері деректік негізде сипатталған. Ұжымдастыру науқаны аясында іске асырылған тәркілеу саясаты мен одан туындаған факторлардың басты дереккөзі – мұрағат құжаттары мен ғылыми құжаттық жинақтар болып табылады. Сондай-ақ, оқиға куәгерлерінің естеліктері мен әдебие мемуарлық еңбектердің де мәселенің мәнін ашуда деректік құндылығы айрықша. Шығыс Қазақстандағы ұжымдастыру саясатының көріністері республикалық және өңірлік мұрағат қорларындағы құжаттарда молынан ұшырасады. Әсіресе, Семей қаласындағы аймақтық мұрағат қорларында ұжымдастырудың өңірлік ерекшеліктері мейлінше кеңінен қамтылған. Сондықтан да, ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы саяси үрдістерге қатысты құжаттар кешенді деректанулық зерттеулерді қажет етері сөзсіз.
Мақалада 1917 жылы бүкіл Ресей кеңістігін қамтыған саяси-әлеуметтік маңызы зор саяси іс-шара - Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына сайлауы қарсаңындағы Қазақстан, соның ішінде Шығыс Қазақстан мысалында ресми және бейресми санаттардағы ұйымдардың өлкедегі саяси билік жүйесінің өзгеріс динамикасын түзуге қатыстылығын талдап көрсету басты мақсат ретінде қарастырылады. Сонымен қатар, Құрылтай жиналысына сайлау науқаны тұсында қазақ қоғамының саяси және әлеуметтік мүдделерді күн тәртібіне шығару мәселесіне қатысты атқарған тарихи қызметі деректік негізде баяндалады.
Қазақстандағы Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына депутаттар сайлауын өткізуге байланысты туындаған жан-жақты сипаттағы көріністері тақырыптың зерттеулер, Семей қаласындағы аймақтық мұрағат қорларында сақталған құжаттар және сол кезеңдік баспасөз материалдары арқылы дәйектеледі.
Түйін сөздер: Бүкілресейлік Құрылтай жиналысы, Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Уақытша Үкімет, Алаш қозғалысы, Қазақ комитеті, Земство
