Abstract. The article considers the aspects of relations between the Turkic tribes of Karakhanids with Oghuz tribes in X – XII centuries. The relations among these people varied according to the political situation occurred in Central Asia. This period has a lot of gaps due to lack of sources and necessary information. Accordingly, it is vital to investigate more on this period and let our historical knowledge about Middle Ages develop respectively. The Karakhanid epoch differs from all others by the news in religious, political and ethnic spheres. It gave an impetus to establish new order in the territory mentioned people. These people through the relations with others managed to find and form the ethnicities which we have nowadays. All ethnic processes were conditioned by very closely inter-tribal contacts in the framework of Karakhanids state, which resulted in the formation of central component around which an active ethnogenesis took place, which in turn defined linguistic and cultural specificity of the Turkic protonations. This research gives us an opportunity to understand the role and place of the Karakhanids in that historical period and to realize that relations of tribes were based on the alliance for military purposes and political struggle. Obviously, the features of that time made a contribution to the linguistic and ethnic changes in political entities.
Аңдатпа. XIX ғ. ортасында Доңызтау ауданында «мешіт, медресе, тұрғын үйлер, шаруашылық құрылыстар, рулық бейіттер, бұлақтар немесе құдықтардан (оның астауларымен)» тұратын өзіндік ерекше «діни-тұрғын кешендер» бой көтерді. Бұндай кешендер көшпелілердің көш жолдарының бойында күзеу өрісінде салынды. Діни-тұрғын кешендердің салынуына – қазақ даласындағы көшпелілердің жартылай-отырықшылыққа, отырықшылыққа ауысуының әсері және ислам дінінің қарқынды жүрген идеологиясы маңызды рөл атқарды. Мұндай жағдайлар, жаңадан бой көтерген діни-тұрғын кешендерінде өзгеше типтегі мешіттердің пайда болуына әкелді. Мәселен, Доңызтау ауданында «екі күмбезді», «төрт күмбезді», «алты күмбезді» етіп көмкерілген және кейде төбе жабыны қарапайым тегіс етіп жабылған мешіттер салынды. Мешіттер бірнеше бөлмелерден тұрды. Мақалада автор Доңызтау ауданындағы діни-тұрғын кешендерінің қалыптасу тарихының кейбір мәселелерін қарайды. Сонымен қатар, Бесбай және осы уақытқа дейін белгісіз болып келген Изенағаш діни-тұрғын кешендерінің мешіттеріне сипаттама беріп, оның кейбір ерекшеліктеріне талдау жасалынған.
Аңдатпа. Мақалада АҚШ-Қытай сауда текетіресі, COVID-19 пандемиясы, мұнай дағдарысы жағдайында халықаралық сауданың қарқыны күрт төмендеп, мемлекеттердің ЖІӨ құлдырау жағдайында «Бір белдеу - бір жол» жобасынының жүзеге асуындағы сын-қатерлер қарастырылған. Қазіргі әлемдік мұндай қаржы-экономикалық дағдарыстың қысқа әрі уақытша болатындығын, алдағы 1-2 жылда қайта даму деңгейіне оралатындығы қарастырылған. Дегенмен, дағдарыс уақытында әлемдік ірі державалардың өзара ықпалдастығы мен ақпараттық «арпалысы» ушыққанына талдау жасалады. АҚШ-ҚХР сауда соғысының саяси және идеологиялық дәрежеге өткендігін көрсетеді. Осы бірнеше фактордың әсерінен болған дағдарыс жағдайында «Бір белдеу - бір жол» инициативасын іске асырудағы бірқатар кедергілер мен жаңа мүмкіндіктер де мақалада қарастырылған.
Аңдатпа. Осы мақалада қазақ халқының ауызша әдебиетіндегі тұрмыс-салт жырларының алғаш рет Ресей Империясының тапсырысымен жариялана бастағандығы және этнографтардың әр өлкеден жинаған «Бесік жыры» мен «Көңіл айту», «Жоқтау» жырларының ежелгі нұсқаларының тарихи-мәдени контесктінің мәтіндері қарастырылып, салыстырмалы талдау ұсынылды. Біздің зерттеуіміз тұрмыс-салт жырларының ауызша әдебиет пен қазіргі әдебиеттегі нұсқаларының аралығында қандай айырмашылықтардың бар екендігіне негізделгендіктен – айырмашылықтар неден туындап отыр деген сауалға жауап іздедік. Ең алдымен қоғамның даму динамикасының ерекшеліктерін ескердік.
Сондықтан да, «Ауыз әдебиеті мен қазіргі әдебиеттегі тұрмыс-салт жырлары» тақырыбындағы зерттеу еңбегімде халқымыздың ықылым заманнан бері ата-бабалардан қалған мәдени мұрасының бірден-бір өшпеген түрі – тұрмыс-салт жырлары арқылы сақталған ұлттық кодтың қазіргі замандағы маңызы мен бүгінгі күнгі жаңаша түрленген нұсқаларды компаративистикалық көзқараспен саралауды көздедік.
Тұрмыс-салт жырларының ауқымы мейілінше кең. «Тал бесіктен - Жер бесікке» дейінгі адам ғұмырының барлық кезеңінде туындайтын оқиғалар желісіне байланысты туындайтын тұрмыс-салт жырларын зерттеген ғалымдардың еңбектеріне сүйендік. Өз көзқарасымызды тұрмыс-салт жырларының өмірге келу, отбасын құру, өмірден өту атты үш маңызды кезеңіне қатысты туындаған тарихи жырлар ауқымында ұлттық мәдениеттің көздері ретінде қарастырдық.
Сондай-ақ, халық арасында ежелден етене сіңген, бүгінгі күнде де адамдардың қызығушылығын жоғалтпаған, қоғамның айнасы іспеттес айтыс жанрының классикалық үлгісі мен әр кезеңдердегі айтыс саласының майталмандарының лепестерінен мысалдар келтіре отырып, салыстыра зерделедік.
Abstract: The problem of the development socio-ethnic communities and their relationships is relevant and complex in public life. The study of the problem of interethnic and interfaith harmony at the present stage requires special attention.
In this article, the authors address the problems and tools for ensuring the peaceful coexistence of various ethnic groups, which is an essential condition for maintaining stability and security in the country. Distrust between representatives of various ethnic groups and religions creates the basis for the formation and dissemination of ideas of national superiority and religious extremism, a prerequisite for the emergence of mutual enmity and interethnic conflicts. Distrust between representatives of various ethnic groups and faiths creates the ground for formation and dissemination of ideas of national superiority and religious extremism, prerequisites for the emergence of mutual hostility and inter-ethnic conflicts. However, such a distribution of functions and responsibility for the state of affairs in the field of interethnic relations between various state bodies in the absence of a single concept, strategy or action program for the implementation of ethno-national does not seem effective. In particular, this contributes to the lack of clear coordination, inconsistency and unnecessary competition in the relevant activities of certain government bodies.
