Electronic magazine "edu.e-history.kz" № 2(14), 2018

Орталық Азия аймағында орнаған кеңестік билік жағдайында жергілікті түркі-мұсылман халықтарының ұлт-азаттық қозғалысының ұйтқысы, егемендік идеясының жаршысы – 1919-1920 жылдары Түркістан республикасында қызмет атқарған Мұсылман Бюросы болды. Мақалада Мұсылман Бюросының құрылуы мен 1919 жылғы көктем-жаз айларындағы қызметі тың мұрағат құжаттары негізінде жан-жақты зерттелініп, ғылыми талдауға алынған. Сондай-ақ Мәскеудің Түркістандағы ұлт саясаты, Мұсылман Бюросының егемендік жолындағы күресі, тарихи кезеңдегі күрделі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени үрдістердің, ұлт-азаттық қозғалысының ішкі мәніне сараптама жасалынған.

Статья посвящена рассмотрению колесничных комплексов Казахстана, которые раскрывают высокую степень развития племен бронзового века. Развитость населения отражает погребальный обряд, верования народа, бытовые предметы. В работе показан процесс раскопок колесничных памятников Берлик и Сатан, также наскальные изображения колесниц. Колесничные комплексы широко известны в степной Евразии, как прогрессивная техника своего времени. Они были многофункциональны, использовались в виде транспорта передвижения, имели большое военное и религиозное значение. Исследованием рассматриваемых памятников занимались как российские, так и отечественные археологи. В ходе изучения были охвачены материалы касающиеся колесниц бронзового века Казахстана. Археологические раскопки выявили особенности погребальных комплексов, такие как остатки колес от колесниц вместе с ободками и спицами, также найдены костяки как крупно рогатого скота, так и собаки. Это показывает хорошо развитое скотоводство и прирученность домашних животных, а также знания построения колесниц. Колесничный комплекс рассматриваемый в статье датируется в пределах 3-2 тысячелетия до н.э.

Мақалада Қазақстанның Солтүстік аудандарындағы бақташылықтың даму деңгейі, Терсек мәдениеті ескерткіштерінің зерттелу тарихы қарастырылған. Қoжaй I, Құмкeш I, Coлeнoe oзepo I, Қaйынды III қоныстарында табылған мал сүйектеріне салыстырмалы талдау жасалып, терсектік тұрғындардың өміріндегі аңшылық пен бақташылықтың орны анықталды. Бұл тақырыпты зерттеумен отандық және шетелдік ғалымдар айналысты. Зерттеу барысында Солтүстік Қазақстан аймақтарындағы жабайы жануарларды қолға үйретуге қатысты мәліметтер қамтылған.

Автор в статье рассматривает вопросы, связанные с изучением современной городской казахской семьи. Рассмотрение данной проблемы связывалась как с использованием этнографических методов: наблюдения, устного опроса, а также получения нового источника информации массового характера на основе проведения этносоциологического опроса среди казахского населения двух городов. Анализ этносоциологических данных показал, что среди городских казахов исследованных городов наметилась тенденция к уменьшению среднего размера семьи, ориентации среди молодого поколения на самостоятельное проживание. В целом, трансформация семьи и ее жизни происходит как в результате изменения личностных характеристик людей, социально-образовательного уровня, так и с многообразными факторами внешней среды.

Мақалада кеңес-поляк қатынастары тарихының бір астары – Катынь мәселесі мен Катынь орманындағы жаппай қырғынның орын алу құпиясы қарастырылады. Бұл зерттеудің деректік негізі герман, поляк архивтерінің құжаттары мен Еуропа елдерінде жарық көрген құжаттар мен материалдар жинағы. Кеңестер Одағының әскери тұтқындарды ұстау туралы халықаралық конвенциясының шешімдерін мойындамауы салдарларынан бірінші болып запа шеккен тұтқынға түскен поляк офицерлері еді. Поляк офицерлері әскери тұтқындарға арналған лагерьлерде отырды және поляк ресми мекемелері 1940 жылдың сәуір айына дейін олармен байланыста болды. Кейін олар із-түссіз жоқ болып кетті. Поляк офицерлері Смоленскіге жақын жердегі Катынь орманында атылды. Катыньда болған оқиғаның шындығын ашу жолы өте ұзаққа созылды. 1990 жылдың сәуір айында В.Ярузельскийдің Мәскеуге ресми сапары барысында КСРО президенті Катынь қырғынына НКВД-ның жауапты екендігін ресми түрде мәлімдеді. 1990 жылы 14 сәуірде ТАСС-тың ресми мәлімдемесі жарияланды. КСРО президенті В.Ярузельскийге атылған поляк офицерлерінің тізімін және Катынь орманында КСРО-ның қауіпсіздік ұйымдарының қылмысын әшкерелейтін өзге құжаттарды табыстады. Осылай, поляк-кеңес қатынастары тарихында трагедияға толы тағы бір парақ ашылды. Катынь трагедиясы және ұзақ жылдар мәліметтің құпия болуы халықаралық құқық, мораль, гуманизм нормаларын мойындамаған КСРО-ның тоталитарлық тәртібінің қылмысты саясатының салдары болып табылады.

Мақала ХІХ ғасырдың соңғы кезіндегі Орынбор мұсылмандары діни басқармасының мүфтиі Сәлімгерей Тевкелевтің қызметін қарастыруға арналған. Мақалада дерек көзі ретінде Ресей Федерациясының мемлекеттік мұрағатының және Қазақстан Республикасының орталық мемлекетік мұрағатының материалдары пайдаланылған.

В данной статье рассматривается, как китайские традиционные верования служили ключевым элементом раннего развития китайской государственной системы и влияние основ конфуцианства на формирование и развитие особых взаимоотношений Китая с соседями. В статье также проанализированы особенности характера международных отношений различных исторических, политических и социально-экономических этапов развития с момента создания Китайской Народной Республики с 1949 года. В последней части статьи рассматриваются многогранные связи между Казахстаном и Китаем, включая Шанхайскую организацию сотрудничества и торгово-экономические связи.

Ғылыми жұмыста авторлар еліміздің түкпір-түкпірінде кең тараған археологиялық ескерткіштердің ішіндегі ерте көшпелілер мәдениеттерінің жылқы немесе оның бөліктерін қосып жерлеу ғұрпы кездесетін қорымдардың таралуы мен ерекшеліктеріне қысқаша сипаттама жасап, Қазақстан ерте темір дәуірі археологиясында маңызды орын алатын Шығыс Қазақстанның Мәйемер, Берел және Құлажорға сынды кезеңдеріне тоқталған. Аталған географиялық аймақтың бірден-бір көзге алтындай жарқырап түсетін қорымдар кешенінің бірі, ол – Шілікті даласындағы б.з.д. І мыңжылдықтың басы мен б.з. І мыңжылдығының алғашқы ғасырларын қамтитын ерте темір дәуірі ескерткіштері болып табылады. Мақалада осы жоғарыда айтылған жылқымен жерлеу ғұрпының тағы бір мысалы болып табылатын Шілікті IV қорымындағы № 12 оба, Шілікті V қорымындағы № 7 обаларда жүргізілген археологиялық қазба жұмыстарының барысы мен нәтижелері толықтай көрсетілген. Соның негізінде жазылған нақ ғылыми жұмыс, Шілікті даласындағы ерте темір дәуірінен бастап кездесетін жылқы қосып жерлеу дәстүрі тарихи-мәдени сабақтастығын үзбей этнографиялық дәуірге дейін жеткенін баяндайды.

Мақала 1917 жылы Түркістан өлкесінде, көрнекті қазақ қайраткері С. Лапиннің жетекшілігімен «Шуро-Улема» ұйымының құрылуы және қызметі қарастырылады. Мақала мұрағат құжаттары мен 1917-1918 жылдары жарық көрген мерзімді басылымдардың мәліметтері негізінде жазылған.

Мақалада татар халқының ХІХ ғасырдағы көрнекті тарихшы-ғалымы және ағартушысы Шигабутдин Маржанидің өмір жолы және оның түркі халықтары тарихын зерттеуге қосқан үлесі қарастырылады. Мақала орыс, татар жіне қазақ тілінде жарық көрген еңбектердің міліметтері негізнде жазылды. Сонымен қатар дерек көзі ретінде Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік мұрағатындағы қор құжаттары пайдаланылды.