Статья посвящена одному из «белых пятен» истории казахской автономии и парламентаризма ХХ в. Под эгидой наркомата просвещения и Казобкома, в 1924 г. в Оренбурге лидеры «Алаш» провели исторический Первый научный съезд. Наукоемкость форума подтверждается обнаруженными автором раритетными источниками. Повестка дня съезда, стенограммы выступлений и дискуссий, постановления дают основания ввести данный факт в историю государства с новых методологических позиций. В работе съезда принимали участие А.Букейханов, М.Дулатов, А.Байтурсынов, Н.Тюрякулов, Х.Досмухамедов. Были рассмотрены и приняты перспективные решения: по алфавиту, этнографии, терминологии, учебникам. Но самое главное – обсуждался вопрос о судьбах зарубежных казахов. В русле предстоящей демаркации и делимитации государственных границ Казахстана и республик Средней Азии, обсуждение темы диаспоры в Монголии, Китае и России имело принципиальное значение. Отсутствие компетенций в статусе автономии расценивалось как ущемление права нации на самоопределение. Работа съезда имела большое значение для выработки программы деятельности «Алаш» на ближайший период, вплоть до обретения статуса союзного государства.

Мақалада осы күнге дейін ғылыми айналымға тартылмаған тың мұрағат құжаттарының негізінде қазақ жерінде бой көтерген тұңғыш жоғары оқу орны – Қазақ Мемлекеттік университетінің (қазіргі Абай атындағы ҚазҰПУ) құрылу тарихы жан-жақты зерттелген. Автор тарихи құжаттардың мәліметтерін кең түрде пайдалана отырып, ҚазМУ-дың құрылу тарихын жеке процесс ретінде хронологиялық тәртіпте баяндап шыққан. 1924 жылы күзде іс жүзіне асырылған ұлттық-мемлекеттік межелеудің қорытындысында Қазақ АКСР-і 1924-1928 жылдар аралығында білім және халық ағарту салаларына қажетті педагогикалық кадрлар республикадан тыс жерде даярлауға мәжбүр болды. Жалпыреспубликалық маңызға ие болған ҚазМУ-ды құру ісіне О. Жандосов, С. Асфендиаров. Т. Рысқұлов, Ә. Досов сынды танымал қазақ қайраткерлері белсене ат салысты. Осы қайраткерлердің жігерлік танытуы арқасында РКФСР Халық Комиссарлар Кеңесі 1927 жылы қаңтарда ҚазМУ- ды құру туралы шешімге өз келісімін беріп, университетті ұйымдастыру бағытындағы шаралар қолға алына бастады. Н.Н. Нариманов атындағы Мәскеу Шығыстану институтының директорлық қызметінен арнайы Қазақстанға шақыртылған және университеттің алғашқы ректоры қызметіне тағайындалған С. Асфендиаровтың күш салуымен 1928 жылы күзде бой көтерген ҚазМУ қысқа уақыт ішінде еліміздегі педагогикалық кадрларды даярлаудың басты орталығына айналды.

В 1939 г. в СССР впервые и очень широко отмечался юбилей (125 лет) со дня рождения украинского поэта, художника и революционера-демократа Та- раса Григорьевича Шевченко. Событие естественно вписывающееся в идеоло- гию страны, победившей «классовое неравенство» и «национальное угнетение» трудящихся. Было одно «но»: проходило оно через три месяца после официаль- ного завершения «большого террора», в процессе которых была уничтожена значительная часть интеллигенции, в том числе и национальной, могущая срав- нивать и сопоставлять «что было» и «как стало».

Регион Центральной Азии имеет, по мнению западной школы востоковедения, давнюю историческую традицию ассоциативной связи с Исламом, этой самой политизированной религией нового и новейшего времени. «В течение многих веков до текущего столетия Центральная Азия выступала передовой цивилизацией, цитаделью Ислама».

Түркі әлемі халықтарының этнографиясын жан-жақты зерттеу отандық этнология ғылымының басты бағыттарының біріне айналып отыр. Өз тарихымызды танып білуде, көпұлтты мемелекетімізде бейбітшілік пен толеранттық бағытты ұстануда түркі халықтарын жан-жақты танып зерттеу маңызды ғылыми бағдар екендігі белгілі. Татарлар – түркі тілдес ұлт, Ресей Федерациясы құрамындағы Татарстан Республикасының байырғы тұрғындары. Татарлардың жалпы саны жөнінде ғалымдар арасында әр түрлі пікірлер бар. Кейбір ғалымдар оларды бөліп (Қазан Татарлары, Қырым Татарлары, Сібір Татарлары, ноғайбақтар, т.б.) қарастырса, қалғандары оларды біртұтас ұлт санайды.