В данной статье автор на основе изучения письменных источников, результатов археологических экспедиций и историографических материалов, всесторонне раскрывает особенности системы орошения в Каракалпакии в XVIII - начале ХХ вв. В частности он выделяет три вида орошения в Средней Азии, применявшиеся в зависимости от природных условий. Это горное, равнинное и кяризное (грунтовое) орошение. Наряду с этим были обследованы казахские поселения по бассейнам рек Средней Азии, их земледельческое хозяйство.
Ключевые слова: Средняя Азия, система орошения, земледельческое хозяйство
Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресі – ел тарихындағы өзекті оқиғалардың бірі. Зерттеушілердің еңбектерінде жоңғарлар «жоңғар», «ойрат», «қалмақ», «елеуіт» және басқа да атаулармен алмаса кездесіп отырады. Сондықтан бұл этнонимдерінің мағынасын, шығу тегін айқындау, олардың айырмашылықтары мен ұқсастығының ара жігін ашу қажет. Мақалада тарихнамалық зерттеу объектісі ретінде аталған терминдердің ішінен «ойрат» терминінің зерттелу мәселесі жеке қарастырылатын болады.
Мақаланы жазуға арқау болған негізгі мәселелер - ислам дінінің Орталық Азияның түркі халықтары арасында таралуы, оның негізгі ерекшеліктері, түркілердің ислам өркениетіне тартылуы, түрік-ислам синтезі мәселелері. Аталмыш мәселелер ғылымда қанша қарастырылғанымен, әлі де болса шешімін таппаған, түйіні көп, даулы мәселелердің қатарына жатады. Мақала авторлары деректер мен тарихи ізденістер негізінде Қазақстан тарихнамасындағы осы даулы мәселенің зерттелуіне өз үлесін қосуды мақсат етеді.
В работе впервые в историографии в качестве научной проблемы ставится вопрос: воспринималось ли современниками Казахское ханство как государство? Для ответа на него автор исследует применяемую в исторических источниках терминологию. Работа написана на основе русских архивных документов и восточных нарративных сочинений. В заключении статьи автор приходит к следующему выводу: изучение употребляемой в источниках терминологии показывает, что современниками Казахское ханство воспринималось как суверенное государство, а его правители равные по рангу другим правителям государи.
В статье рассматривается один из основных аспектов культурогенеза – взаимоотношения культур оседлых земледельцев и скотоводов евразийских степей на примере памятников материальной культуры нижней Сырдарьи, территория которого была одной из контактных зон в Евразии.
