Бүгінгі таңда Қазақстанның тарих ғылымында деректану мен тарихи зерттеу әдістері мәселесіне ерекше көңіл аударылуда. Қазақ халқының толыққанды іргелі тарихын жазу үшін, ең алдымен сол тарихтың негізін құрайтын деректермен жұмыс істей білу қажет. Үлкен теориялық және методологиялық дайындықты қажет ететін деректану ғылымы – ұлттық тарихты тың, дәйекті мағлұматтармен байытып, толықтыру үстінде. Ортағасырлық Қазақстан тарихында XV ғ. соңы мен XVІ ғ. аяғына дейінгі аралық ерекше орын алды. Өйткені, бір ғасырға созылған осы бір тарихи кезең ішінде Қазақ хандығында тарихи маңызы зор күрделі өзгерістер болып өтті. Қазақстан тарихын зерттеу үшін өткен ғасырлардың аса бай жазба мұраларын шығармашылық тұрғыдан меңгеру өте маңызды болып табылады. Бұл мақалада Орталық Азияда жазылған қазақ халқының тарихы мен мәдениеті туралы толық және құнды мәліметтер беретін XV-XVII ғасырлардағы парсы тіліндегі жазба ескерткіштер қарастырылады. Өткеннің тарихын қайта жаңғыртып, қайта қалпына келтіру үшін түрлі жазба деректерді пайдаланып, ол деректердің ерекшелігі мен сабақтастығын, беретін мағлұматтарының әралуандылығын талдап, обьективті ақпараттарды алу жолдарын қарастыруымыз қажет. XV-XVII ғасырларда Орталық Азияда жазылған деректердің мәліметтері Қазақ хандығының тарихынан анағұрлым толық және жан-жақты мағлұматтар береді. Оларды тиімді түрде классификациялау зерттеушіге жүйелі әрі толыққанды зерттеулер жүргізуге септігін тигізеді.
Мақалада тәуелсіз Қазақстанның «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясы өзінің бастауын ежелгі ата-бабаларымыз болып саналатын түркілердің «Мәңгілік Ел» мемлекеттік идеологиясынан алатындығы қарастырылған. Ортағасырлық түркілердің «Мәңгілік Ел» мемлекеттік идеологиясының философиясы әл-Фараби шығармаларында, саяси-құқықтық қағидалары Жүсіп Баласағұнның «Құтты Білік» еңбегінде негізделіп, ал саяси манифест ретінде Күлтегін, Білге қаған және Тоныкөк бітіктастарында жарияланғандығы баяндалған. Сонымен қатар идеяның тарихи сабақтастығы да зерделенген.
В данной статье проанализировано отражение истории кочевых народов Центральной Азии в «Трудах» Оренбургской ученой архивной комиссии. Изучены материалы по истории туркменского народа, по истории башкирского народа, а также материалы по археологии и этнографии казахского народа, опубликованные в «Трудах» ОУАК.
Автор приходит к выводу о том, что «Труды» ОУАК являются составной частью целого комплекса исторических источников по истории, этнографии, культуре целого ряда кочевых народов Центральной Азии, содержащий ценный материал, который трудно получить из других источников.
«Труды» ОУАК в целом содержательный источник, но ценность опубликованных работ, безусловно, различна. Общая ценность «Трудов» ОУАК как исторического источника заключается, прежде всего, в широкой информативности.
Результаты археографической, издательской деятельности ОУАК представляют ценность также для исследователей истории казачества, по истории просвещения и промышленности региона, для широкого круга исследователей, в особенности историков, археологов, этнографов. Использование материалов «Трудов» позволит выйти на новый уровень в освещении истории казахского, туркменского, башкирского народов.
Статья «Деятельность и полномочия казахского чиновничества Туркестанского генерал-губернаторства» посвящена исследованию истории формирования казахского чиновничества Туркестанского генерал-губернаторства.
Автор являлся исполнителем проекта 0896/ГФ2 «Казахское чиновничество ХIХ-ХХ вв.: формирование, структура и персоналии», также в данное время является исполнителем проекта 1167 /ГФ 4 «Институт волостных в системе управления Казахской степью ХIХ- начало ХХ вв.: функции, деятельность и взаимодействие с российской властью». В рамках данных проектов изучается малоисследованная научная проблема формирования, структуры казахского чиновничества в имперский период. Как справедливо отмечает сам автор, данная тема была в советский период практически не освящена, так как существовали «идеологические запреты» советского тоталитарного режима. Личности казахских чиновников действительно были «фигурами умолчания».
Методология анализа основана на изучении исторических источников, архивных материалов, исследованиях отечественной и зарубежной историографии. Методы, используемые в работе, это конкретно-исторический, сравнительный, систематизирование и обобщение, критический анализ.
Исследователи, ученые-историки, широкий круг интересующихся историей могут на основе статьи познакомиться с биографиями казахских деятелей Семиреченской и Сырдарьинской областей имперского периода, особенностями формирования чиновников этого региона.
В древней и средневековой истории Центральной Азии имели место активные контакты и взаимосвязи в области языка, письменности, религиозных верований, искусства и архитектуры и др. сферах. Говоря о культурном взаимовлиянии необходимо признать уникальную стимулирующую роль великого Шелкового пути. Распространение среди тюрков зороастризма, буддизма и других религий следует оценить как показатель эволюции религиозного сознания. В культурной истории древних тюрков имел место тюрко-согдийский и тюрко-китайский синтез. С другой стороны, происходило и обратное влияние тюрков на иранцев, китайцев, славян и т.д. В надписи Тоньюкука имеются свидетельства в пользу частичной интеграции тюрков в китайско-конфуцианскую цивилизацию. Тюрко-иранский синтез стал основой формирования отличной от ближневосточной модели местных мусульманских форм ислама.
