Данная статья посвящена изучению каменных коллекций Западно-Казахстанского научно-коллекционного каменного фонда и региональной геологической выставки. В фондах хранятся материалы геологов, собранных на территории Актюбинской области с 70-х годов прошлого века по 1991 год. Целью изучения данных коллекций является с одной стороны получение всех имеющихся сведений о каменном веке региона, с другой стороны сбор информации о разделенных коллекциях (Каменный брод), хранящихся как в исследуемых учреждениях, так и в фонде Актюбинского областного историко-краеведческого музея. В результате проведенных работ, были получены сведения о палеолите, неолите и эпохи бронзы Западного Казахстана.
В статье на основе ранее не введенных в научный оборот архивных документов освещен сложный процесс формирования 105-й национальной кавалерийской дивизии. Созданное и укомплектованное в Джамбулской области Казахской ССР – это войсковое соединение, наряду с 96-й и 106-й дивизиями стало одним из трех казахских кавалерийских дивизий и одним из пяти национальных войсковых формирований, образованных на территории Казахстана в первые годы войны. Основными архивными источниками послужили материалы военных отделов областных отделов партии и областных военных комиссариатов.
Приведенный в статье источниковедческий разбор и анализ исторических документов и материалов, выявленных в фондах государственного архива Жамбылской области, позволяет в хронологическом порядке рассмотреть процесс формирования. Летом 1942 года 105-я кавалерийская дивизия была направлена в распоряжение Московского военного округа, где она была реорганизована в воздушно-десантную дивизию, а весь конский состав, гужевой транспорт был передан на нужды артиллерийских частей. Свыше 4 тысяч джамбульцев в составе воздушно-десантной дивизии приняли участие во многих боевых сражениях на фронте и закончили военные действия во Франции.
The article is dedicated to consideration of some features of applying achievements of natural sciences in archeology, in particular, dating of monuments of art.
Using the methods of natural sciences which development became more active today allows not only to obtain absolute dates for monuments of rock art, but also to reconsider the existing dating, and respectively, to introduce essential adjustment in our representation of history of the most ancient art. The radio-carbon analysis became the most widely used method of dating of monuments of rock painting today.
The fine arts played a special role in life of the ancient people, closely intertwining with religious and mythological ideas that allow speaking about thier syncretism.
Keywords: petroglyph, rock art, absolute dating, radio-carbon method, micro-erosion of chips, comparative analysis.
Еуразияның далалық белдеуінде орналасқан Маңғыстау мен Үстіртте тас ғибадатханалардың көптеп шоғырлануы ғылыми түрде әлі толық түсініксіз жайт. Мүмкін, бұл аумақтың алыстығы мен қиындығы оның «жабық» рухани орталыққа айналуына әсер етсе керек.
Тас мүсіндер – Бәйте түріндегі ғибадатханалардың өзгеше және ең көрнекті белгісі, сондай-ақ Үстірт пен Маңғыстаудағы ежелгі тұрғындардың өнерін, идеологиясын және этнографиялық шынайылығын зерттеуде маңызды дереккөзі болып табылады.
Тас мүсіндер, негізінен, түрлі қару-жарақпен қаруланған ер жауынгерлердің бейнесін көрсетеді. Әр мүсінде жауынгерлік, жеке қасиет, тіпті кейіпкерлердің жасы да анық көрінеді. Әдетте тас мүсіндер кең иықты, толық қаруланған батырдың мүсінін елестетеді, сол қолы шынтағынан бүгіліп, қарынына қойылған, ал оң қолы төмен түсіріліп, жамбасына басылған. Осы кесте Үстірттің барлық дерлік мүсіндерінде бейнеленген, бұл оларды жасаушылардың салыстырмалы этномәдени біркелкілігін көрсетеді. Тас мүсіндерде әшекейлердің түрлері, белдіктердің үлгілері, қаруды қолдану әдістері ғана емес, сондай-ақ, көз қиығы бадам дәні тәрізді, жұқа тік немес салбыр мұртты, қыр мұрынды сол кездегі адамдардың сыртқы келбеті де анық бейнеленген.
Тас мүсіндерде бейнеленген заттар жиынтығына жасалған қысқаша талдаудың нәтижесі белдік, қылыш пен садақты қынап сияқты әскери жабдықтардың мүсін бейнесіндегі міндетті атрибуттар ретіндегі аса маңызды рөлін көрсетеді. Әлбетте, мүсінші нақты және ежелгі иконографиялық қағидаларға сүйене отырып, шынайы және сол заманға сай заттарды бейнелеген сияқты. Мұндай жергілікті ерекше қағидалардың қатарына жақсы қаруланған, бірақ шайқасқа қатыспаған кейіпкерді бейнелеу жатқызылуы мүмкін: ол ұрыс кейпінде емес, сыйыну күйінде тұруы ықтимал.
Кілт сөздер: Үстірт, Маңғыстау, сарматтар, ғибадатханалар, киелі нысандар, дүниетаным, тас мүсіндер, бейнелер, қару-жарақтар
Проблема определения внутренней структуры этноса является одной из наименее изученной в казахстанской этнологической науке. Данное исследование представляет собой попытку анализа существующей практики выделения субэтносов внутри казахского этноса в исторической и публицистической литературе.
Актуальность исследования диктуется, прежде всего, произошедшей в мировой историографии критической переоценкой методов познания, выходом современной истории за свои узкодисциплинарные рамки и превращением ее в междисциплинарную науку, отказом от европоцентризма, распространением идей нелинейности, альтернативности исторических процессов.
В казахстанской и постсоветской научной литературе господствуют примордиалистские взгляды на природу этноса, но нет единства в понимании внутренней структуры казахского этноса. В Казахстане существует определенная иссле¬довательская традиция, основанная на широком применении междисципли¬нарного подхода в этнологии, однако, следует отметить, что данные иссле¬дования затрагивают вполне определенный аспект – этническую историю, и практически не касаются ключевых проблем применения современных методологических инструментов в анализе внутренней структуре этноса. До сих пор нет четкого представления о природе субэтноса и какова субэтническая структура казахского этноса.
Противоречие между примордиалистким пониманием субэтноса как социального феномена и конструктивистским пониманием субэтноса как социального конструкта решается в контексте применения принципа дополнительности Н.Бора.
Соответственно, применение данного принципа при исследовании субэтнической структуры заключается в признании мировоззренческой, методологической, концептуальной, социально-политической, историко-культурной равнозначности примордиалистской и конструктивистской интерпретаций этничности в зависимости от целей и задач, ставящихся исследователем.
