Яндекс.Метрика
Главная » Материалы

Материалы

Е.А. СМАГУЛОВ, Институт археологии им. А.Х. Маргулана, Казахстан, Алматы
УДК 902/903 «632» (574) НОВЫЕ ДАННЫЕ К УСТАНОВЛЕНИЮ ВРЕМЕНИ УГАСАНИЯ ЖИЗНИ ШАВГАРА (ГОРОДИЩЕ ШОЙТОБЕ, ТУРКЕСТАНСКИЙ ОАЗИС)

В статье публикуются новые данные по хронологии верхнего строительного горизонта городища Шойтобе (Туркестанский оазис). Продолженные на городище стратиграфические и топографические исследования окончательно убеждают в том, что город прекратил свое существование в первой четверти XIV в. Это городище по всем основным параметрам единственное в регионе, которое может быть памятником исторического города Шавгар, средневековой столицы округа. Об этом свидетельствуют как новые обширные комплексы глазурованной керамики, так и нумизматическая коллекция, полученная в ходе раскопок на шахристане.

У.Р. Шнанов, 1Л.Н. Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетінің тарих факультетінің ІІ курс докторанты Астана, Қазақстан
ӘОЖ 39(574) ТАҢБАЛЫ ЖАР ЕСТКЕРТКІШІНІҢ ҚАЗАҚ ТАРИХЫНДАҒЫ ОРНЫ

Мақалада Түркістан облысы, Созақ ауданы территориясындағы Қарағанды облысы Ұлытау ауданымен шекаралас аймақтағы Бетпақдалада орналасқан Таңбалы жар есткерткішінің қазақ тарихында ерекше орын алатындығы көрсетіледі. Таңбалы жар есткерткішіне қатысты Ресейлік және Отандық ғалым-зерттеушілердің еңбектеріне талдаулар жүргізіле отырып таңбалардың этникалық тарихты зерттеудегі ролі анықталады. Таңбалытастағы ру таңбаларының ерекшеліктеріне сипатамалар жүргізіледі. Аталған таңбалардың көне оғыз дәуірлерінен бастап қазақ хандығы тұсындағы ру таңбаларымен жалғасатындығы айқындалады. Кілт сөздер: таңба, белгі, ру, нышан, дерек, аңыз.

Құдайбергенова А.И. бас ғылыми қызметкер, т.ғ.д., доцент; Омарова Г.Ә. ғылыми қызметкер, магистр; Мурзаходжаев Қ.М. ғылыми қызметкер, доктор
94(574).084.6 «ОТАНЫН САТҚАНДАР ӘЙЕЛДЕРІНІҢ АҚМОЛА ЛАГЕРІ» ТАМҰҒЫНДА

Мақалада Ақмола лагерінің мысалында КСРО-дағы, соның ішінде Қазақстандағы еңбекпен түзету лагерлерін құрудың заңнамалық, экономикалық және саяси қырлары талқыланады. Сондай-ақ, мұрағаттық құжаттар негізінде «Отанын сатқандар әйелдерінің Ақмола лагерінде» болған әйелдердің өмірінің жаңа белгісіз тұстары анықталады. Авторлар әр түрлі мұрағаттық құжаттарды, тақырып бойынша жарияланған материалдарды М.Т. Юзипенконың жеке қорындағы естеліктерімен салыстыра отырып, жүйеледі және өңдеді. Жоғарыда келтірілген мәліметтерді талдай отырып, авторлар тұтқындарды ұстау ерекшеліктеріне, олардың күнделікті қиын өміріне, еңбек ету нормаларына және т.б. тоқталады. Кілт сөздер. АЛЖИР, ГУЛАГ, КарЛАГ, қуғын-сүргін, қызыл террор, тоталитаризм еңбекпен түзеу лагері, жазықсыз жазаланған әйелдер, отанын сатқандардың отбасы мүшелері, балалар тағдыры

Н.А. ТАСИЛОВА, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Қазақстан тарихы кафедрасының қауымдастырылған профессоры, т.ғ.к. Қазақс
ХАҚНАЗАР ХАННЫҢ БИЛІГІ ТҰСЫНДА ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІЛІГІНІҢ ҚАЙТА ӨРЛЕУІ

Бұл мақалада ортағасырларда тарих сахнасына көтерілген Қазақ хандығының билеушісі әйгілі Қасым ханның баласы Хақназар ханның тұсындағы мемлекеттің ішкі саяси жағдайы мен көрші жатқан Ноғай Ордасы, Мәуреннахрдағы Шайбанилер әулеті, орыс елі арасындағы саяси-дипломатиялық, әскери, сауда-экономикалық байланыстарының тарихы жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде зерделенген. Әсіресе, көшпелілер мен отырықшылар арасындағы саяси қатынастары үшін Сыр бойындағы қалалардың маңызы көрсетіліп, ХVI ғасырдың екінші жартысындағы шайбанилық Баба сұлтан мен Абдолла арасындағы қарама-қайшылықтарды шебер пайдалана білген Хақназардың ішкі және сыртқы саясаты талданған.

Т. КАРТАЕВА, Әл-Фараби ат. ҚазҰУ профессоры, Алматы қ._kartaeva07@mail.ru; Б. НУРДАУЛЕТОВА, Ш. Есенов ат.Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті профессоры,nurdauletova@mail.ru
ӘОЖ 39.391.2 МАҢҒЫСТАУДАҒЫ АҢШЫЛЫҚ («МАҢҒЫСТАУ» ЭТНОГРАФИЯЛЫҚ ЭКСПЕДИЦИЯСЫ МАТЕРИАЛДАРЫ НЕГІЗІНДЕ)

Аңшылық пен саятшылық кәсібі, аң-құс аулаудың тәсілдері мен құрал-саймандары, сан ғасырлар бойына қалыптасқан халық тәжірибесінен туындады. Аңшылықтың байырғы, әрі кең тараған түрі – құс салу, аңшы-лыққа берілгендікпен қатар, шыдамдылықты қажет ететін еңбек. Аушы құстарды баптап, аңға салып, саятшылық құру ертеден ерекше өнер саналған. Далалық аңшылар аңға жыртқыш құс салу, тазы жүріртумен де мал баға жүріп қоса қабат айналысқан. Мыңдаған жылдар бойына тазы ит салып, аңға шығуды дамытты. Тазы шапшаң, олжасын алуға құмар, қырағы ит болып саналады. Аңшылықтың ең байырғы әдісі – қақпан құру. Қарсақ, түлкі, қоян, тышқан сияқты ұсақ аңдарды ұстауға – бала қақпан, қасқыр, аю, қабан аулау үшін қазақ қақпан мен тісті қақпан құрылады. Ертеде қақпанды киік, ақбөкен, қарақұйрыққа да құрған. Қазақ аңшыларды аң аулаудың ұрып алу, тұзақ құру, тор құру, ор қазу, атып алу сияқты әдістерін жетік меңгерді. Кілт сөздер. Аңшылық, құс салып саятшылық құру, қақпан құру, қаскыр культі, халықтық білім.