Мақалада Алматы облысының мемлекеттік мұрағатының 2009 жылы құрылған № 1099 «Академик К. Нұрпейістің» жеке қоры материалдары талданды. Мұнда жеке құжаттары, куәліктері, марапатттау қағаздары, қорғаған кандидаттық және докторлық диссертациялары, өз қолымен жазылған өмірбаяны т.б. құжаттары колданылды. К. Нұрпейіс ғалым, тарихшы, академик, тарих ғылымының докторы өмірін отандық тарих гылымы мен жоғары мектепке арнап, тарих ғылымының қайраткері ғана емес, оның жанашырларының бірі болды. Мақалада ғалымның тарих ғылымын халық арасында насихаттауға, халықтың жаңа тарихи санасын қалыптастырудағы рөлі көрсетіледі. Түйін сөздер: жеке тектік қор, құжaт, Кеңес Нұрпейісұлы Нұрпейіс, мaтериaл, іс, тізімдеме, мемлекет, саясат, Алаш қозғалысы.

Мақалада Алматы облысының мемлекеттік мұрағатының 2009 жылы құрылған № 1099 «Академик К. Нұрпейістің» жеке қоры материалдары негізінде ғалым, ұстаз Кеңес Нұрпейісұлының ұстаздық қызметі жан-жақты қарастырылған. К.Нұрпейісұлы тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап мектеп оқушылары үшін жазылған Қазақстан тарихы бойынша алғашқы оқулықтарды жазуға ат салысып, мектеп оқулықтарының сапасын арттыруға, жастардың патриоттық санасын қалыптастыруға өзінің орасан зор үлесін қосты. Жоғары оқу орындарындағы педагогикалық тәжірибесі нәтижесінде ұлағатты ұстаз өскелең ұрпақты ғылымға баулып, белгілі ғалымдар қатарын тәрбиелеп шықты. Аталған мақалада ғалымның ұзақ жылдардағы еңбектерінің мазмұны мен нәтижелері мұрағат құжаттары материалдары негізінде талданды. Түйін сөздер: жеке тектік қор, құжaт, Кеңес Нұрпейісұлы Нұрпейіс, мaтериaл, іс, тізімдеме, оқулық, ЖОО, Отан тарихы.

Мақалада жаңа заман дәуірінде қазақ халқының құрамына кірген субэтникалық топтар ХІХ ғ. соңы – ХХ ғасырдың басындағы статистикалық материалдар негізінде талданады. Қазақ тарихын жан-жақты зерттеу, соның ішінде тарихи кезеңдерге сәйкес қазақтың құрамына енген субэтникалық топтарды анықтау қазақстандық тарих ғылымындағы өзекті мәселелердің бірі. Қазақ өлкесі халқының құрамындағы өзгерістерді анықтауда негізгі дерек болып табылатын 1897 ж. санақтың материалдары мен басқа да статистикалық мәліметтерді талдаған зерттеулерде қазақтар тұтастандырылып, «қырғыз» атауымен берілді. Ал, қазақтың құрамына кірген субэтникалық топтардың пайда болуы мен олардың сандық құрамы мен тарихын арнайы зерттелмеді. Сондықтан, мақалада Қазақстандағы субэтникалық топтарды статистикалық материалдар негізінде зерттеу көзделді. Дерек ретінде 1870 ж. ревизия, 1897 ж. Жалпы ресейлік 1 халық санағы, Ф.А. Щербин экспедициясының негізінде дайындалған «МКЗ – қырғыздардың (қазақтардың) жерді пайдалану материалдары» статистикалық жинақтары, Румянцев, Кузнецов, Скрыплев және т.б. экспедициялардың материалдары негізінде дайындалған жинақтар, статистикалық деректері мол «Облыстық шолуларда» (Обзоры областей) кездесетін мәліметтер пайдаланылды. Кілт сөздер. Қазақстан, Ресей империясы, қазақтар, субэтникалық топтар, халық санағы, статистика, шалақазақтар, ноғайлар, қырғыздар, сарттар, Щербин экспедициясы, МКЗ.

В данной статье описывается этнопедагогические традиции в исламском воспитании казахских детей. В работе рассматриваются различные источники и литература послереволюционных исследований литературы во второй половине 20-го и начале XXI века. Новые этнографические материалы позволят более широко осветить содержание этнопедагогических традиции в исламском воспитании казахских детей. В истории каждого народа есть непреходящие ценности, которые передаются из поколения в поколение, из рода в род, из семьи в семью. Особую роль в реализации этой задачи играет этнопедагогика как обусловленная спецификой и .традициями этноса совокупность представлений о воспитании и системе сложившихся в их рамках средств и методов социализации личности. Принципиальная особенность современной этнопедагогики проявляется в том, что она интегрирует накопленный веками народный опыт и научные знания о закономерностях воспитания. Ключевые слова: этнопедагогика, традиция, ислам, воспитание, казахские дети, казахские семья, кочевая жизнь казахов, духовное воспитание.

В статье описываются сведения о мусульманских учебных заведениях, количестве учащихся в мектебе и медресе и тенденции их развития в Степном крае. Рассматриваются различные источники, литература, данные переписи о количестве грамотных казахов. Статистические сведения по Степному краю, взятые из материалов экспедиций не показывают полной картины грамотности среди казахов. Так, по данным Н. М. Ядринцева, в 1880 году число мусульманских школ в Западной Сибири составляло 51, в них училось 1 370 мужчин и 300 женщин. Но царская администрация не в состоянии была уследить за всеми мелкими, «потайными» школами в аулах. Определить точное количество мектебов и медресе и тенденции их развития в Степном крае представляется сложным, в виду особенностей кочевого образа жизни казахов. По данным переписи, проведенной в 1897 г., среди всех вероисповеданий самый низкий уровень по грамотности наблюдался у последователей ислама (6,7 % у мужчин и 1,1 % у женщин), которые составляли подавляющее большинство 80,84 % от всего населения края и из всего 3,35 % грамотного населения, т.е. в 24 раза был ниже уровень грамотности. В статье представлены материалы, подтверждающие, что из-за неправильного подхода в организации переписи населения произошло преуменьшение уровня грамотности казахов, обучавшихся на базе арабского алфавита. Ключевые слова: казахи Степного Края, Царская администрация, мектебы, медресе, мусульманские школы, мусульманские учебные заведения, грамотность.