Патшалық Ресей империясының тұсында жүргізілген саяси-әкімшілік реформаларға қарсы қазақ даласында ұлт-азаттық көтерлістер болды. Бұл үдерістің XIX ғасырда күшейе түскендігі баршамызға мәлім. Соның нәтижесінде қазақ халқы көптеген сындарлы оқиғаларды басынан кешкен еді. Сол уақыттарда Қазақстан территориясында жергілікті қазақ халқы өзінің тарихын, фольклорын мәдениетін, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін зерттеудің маңыздылығы зор. Бұл мақалада қазақ жерін сақтауды мақсат еткен ата-бабаларымыз бен даңқты қолбасшы, соңғы хан «Кенесары-Наурызбай» тарихи шындық баяндалады. Ғылыми мақаланың мақсаты – батыр бабаларымыздың ерліктерін тарихы мен фольклоры жағынан зерттеу. Осы мақалада Кенесары мен Наурызбайдың арасындағы оқиға айтылады. Сонымен қатар сол дәуірдегі ақын-жырауалардың, жыршылардың, айтушылардың, жеткізушілердің жырлары туралы мәліметтерді талдау болып табылады.
Түйін сөздер: ұлт-азаттық, қазақ халқы, қазақ даласы, Қазақстан территориясы, салт-дәстүр, ақын-жыраулар.
В статье вводятся в научный оборот новые материалы археологических исследований древних наскальных изображений в горах Хантау. По итогам археологической разведки в регионе было документировано 13 скоплений петроглифов от 30 до 300 рисунков в каждом. Выяснено их преимущественное расположение на скалах близ древних поселений. Среди наскальных рисунков преобладают отдельные изображения животных (верблюдов, козлов, лошадей, быков, оленей, хищников) и многофигурные композиции эпохи бронзы, раннего железного века и средневековья.
В работе рассматриваются основные традиции нанесения рисунков на скалы и художественные образы бронзового и раннего железного века в петроглифах гор Хантау. Выясняются вопросы функционального назначения и семантики наиболее ярких сюжетов древнего наскального искусства региона. Материалы исследований предполагают тесные культурные связи местного населения как с жителями Северного Притяньшанья, так и Центрального Казахстана в эпоху бронзы и раннем железном веке.
Ключевые слова: Хантау, петроглифы, искусство, эпоха бронзы, ранний железный век, композиция, образ.
Данная статья посвящена изучению процесса формирования офицерства в Степи посредством подготовки их в Оренбургском кадетском корпусе (1825-1868). В статье рассматривается история открытия Оренбургского кадетского корпуса и включения казахских детей в образовательный процесс.
Ключевые словa: учебные заведения XIX века, социальная история, офицеры, чиновники Российская империи, степная элита, политика царизма.
Данная статья анализирует отражения системы поощрений Российской империи в устном народном творчестве казахского народа. В частности, были рассмотрены позиции акынов-импровизаторов, письменных поэтов и писателей по отношению к наградным системам царской власти. Определены степени восприятия чинов, наград местным населением, литераторами и воссозданы образы награжденных казахов-чиновников. Также в конце статьи авторы определяют тренсформации в культуре, истории и психологии казахского народа как следствие системы поощрений Российской империи.
Түйін сөздер: казахское чиновничество, Российская империя, чин, чекмень, система поощрений, литература, награды, царская власть
Автор бұл мақаласында Қазақ хандығының негізін қалаушылардың бірі және алғашқы қазақ ханы – Керей ханның қазақ тарихындағы алатын орны мен атқарған рөлін қарастырады. Керей ханның өміріне қатысты жазба дерек мәліметтері мен халық ауыз әдебиетінің материалдарын бір-бірімен салыстыру, толықтыру сондай-ақ тарихнамалық материалдар арқылы, автор Керей хан тақырыбына қатысты бірнеше мәселелерге жауап береді. Олардың қатарына – Керей сөзінің мәні, қазақ хандарының шығу тегі мәселесі, Керей ханның ата-бабалары, Қазақ хандығының құрылу қарсаңындағы Шығыс Дешті Қыпшақ аумағының этносаяси мәселелері, хандықтың құрылу процесі барысындағы Керей ханның жетекшілік рөлі мәселелері жатады. Керей ханның алғашқы хан болғандығы жазба дерек мәліметтері негізінде дәлелденеді.
Түйін сөздер: Керей хан, Жәнібек хан, Әбілқайыр хан, Дешті Қыпшақ, Моғолстан, Мауереннахр.
