Отан тарихы. Зерттеудің жаңа әдістері

Мақалада автор ресейлік архив материалдары негізінде ХХ ғасыр басындағы Шығыс Қазақстан мен Алтай өлкесіндегі Ресей империясының қоныстандыру саясатының мақсаты, барысы мен нәтижелерін қарастырады. Түйін сөздер: Қазақстан, шығыс, Алтай өлкесі, Ресей империясы, орыс шаруалары, қоныстандыру саясаты.

В данной статье рассматривается роль исполнительных комитетов Советов в охране окружающей среды Прииртышья. Актуальность исследовательской проблемы обусловлена тем, что уровень социальной и экологической защищенности населения является одним из показателей устойчивого развития государства, а изучение опыта прошлого позволит успешно решать задачи настоящего и будущего. Автор представила документы, характеризующие природоохранную деятельность местных Советов народных депутатов. В ходе изучения было выявлено, что местные Советы народных депутатов, находясь в единой государственной системе командно-административных отношений, участвовали в проведении общегосударственной экологической политики. Значительным шагом в совершенствовании управления природоохранной деятельностью была стандартизация. Создание областных комитетов по охране природы положило начало формированию единого государственного органа, осуществляющего комплексное управление охраной окружающей среды на местах.

В данной статье рассматривается вопросы земельного обеспечения казахского населения в районе Прииртышья в связи с устройством Сибирского казачьего войска. Нами определено, что первая проблема была вызвана колониальной политикой царизма в регионе, а именно запретом кочевать на территории Прииртышья, внедрением различных налоговых сборов и попыткой ограничивать торговые связи. Вторая проблема землепользования в районе Прииртышья была связана с отсутствием четких границ земель Сибирского войска. На архивных материалах показаны меры царских властей для решения земельного вопроса и отношение к ним казахского населения.

В данной статье разносторонне рассматривается изученность института барымты, которая утвердилась в казахском обществе в конце ХІХ и в начале ХХ вв. Автор проводит исторический анализ суждений и взглядов как отечественных, так и зарубежных историков на роль института барымты и причин появления. В статье точно определяются и показываются основные постулаты феномена барымты. Обозначаются основные различия барымты в восточных и западных регионах казахской степи.

«Польский вопрос», как одна из проблем политических переговоров союзников по антигитлеровской коалиции, не обошел стороной Казахстан. К историческим событиям мировой войны относится создание на территории КазССР территориальных представительств Посольства Республики Польша (РП) в СССР – делегатур. Они действовали на обширной территории Западной Сибири, в республиках Средней Азии и Казахстане, благодаря восстановлению дипломатических отношений между польским правительством в изгнании и Советским Союзом, с июля 1941 по апрель 1943 г.. Само Посольство располагалось в Москве, а затем в Куйбышеве. Одно из представительств польского Посольства и польской Армии действовало в столице КазССР г. Алма-Ате. Казахстан, находясь вдали от военных действий, оказался втянутым в международное решение сложных политических хитросплетений, происходивших между союзниками и Польшей. Более семидесяти лет назад республика получила серьезный международный опыт, контактируя с международными организациями, МИД СССР, посольством Польши и его представительствами в решении «польского вопроса». Польские дипломаты и сотрудники делегатур, оставшиеся в Казахстане после ухода Армии Андерса и разрыва дипломатических отношений с СССР в 1943 г., вновь были обвинены в предательстве и шпионаже, для многих из них жизнь завершилась трагически.

Бұл мақалада Бөкей Ордасындағы Исатай мен Махамбет бастаған азаттық күрестің Жасқұстағы текетірес пен Тастөбедегі ұрыстың сәтсіздіктерінен кейін көтеріліс басшыларының жаңа тактикалық әдістерге көшіп, Кіші жүз аймағына барып жаңа қол жинап, күресті жалғастыру ниетінде болғаны айтылады. Алайда, Геке бастаған жазалаушы отряд және ханның әскери құрамы көтерілісшілерді Жайықтың Кіші жүз жағына өткізбеу үшін соңынан қалмай, Ақбұлақ өзенінің бойында өліспей беріспейтін шайқас болды. Күш тең емес еді. Мақалада жазалаушы отряд отты қару-зеңбіректі пайдаланса, көтерілісшілерде әрі кеткенде наган болған, олда бәрінде емес және көтерілісшілердің саны Тастөбедегі ұрыстан кейін азайып қалғандығы айтылады. Геке жағындағы тегеурінді күшке қарсылық көрсете алмай көтеріліс жеңіліспен аяқталады, Исатай мерт болады. Мақаланың негізгі желісі Исатай батырдың ерлігі мен қаза болуы туралы, сүйегінің қайда жерленгені жайлы әртүрлі пікірлерге қоса, осы жолдардың авторлары жаңа пікірде қосқан. Мұрағаттық және тарихи әдебиеттерге сүйеніп, көтерілістен кейін тірі қалған кейбір тұлғалар туралы да құнды деректер берген.

Мақалада қазақ-жоңғар қарым-қатынастарының ХХ ғ. екінші жартысынан бастап тәуелсіздікке дейінгі тарихнамасы қарастырылады. Жалпы қазақ-жоңғар күресінің тарихнамасын шартты түрде үш кезеңге бөліп саралауға болады: төңкеріске дейінгі кезең, кеңестік дәуір, қазіргі заман. Кеңестік дәуірдегі тарих ғылымының өзіндік даму ерекшеліктері болды. Тіпті ол кезеңдегі қазақ-жоңғар қатынасының зерттелу тарихнамасын да жылымыққа дейінгі және кейінгі деп бөліп қарастыруға болады. Зерттеу жұмысы жылымықтан кейінгі кезеңнен бастап 1991 ж. дейінгі аралықтағы елдегі тарих ғылымының даму барысын сипаттауға, ондағы қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресінің зерттелуіндегі мәселелерді қарастыруға арналған.

Бұл мақалада ортағасырларда тарих сахнасына көтерілген Қазақ хандығының көрші жатқан Мәуреннахрдағы Шайбанилер әулеті арасындағы сауда-экономикалық байланыстарының тарихы жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде зерделенген. Әсіресе, көшпелілер мен отырықшылар арасындағы сауда қатынастары, олардың өзара тиімді байланыстары қарастырылған. Екі жақтың сауда қатынастары үшін Сыр бойындағы қалалардың маңызы көрсетіліп, ХVI ғасырдың басындағы екі жаққа да тиімді саудаға билеушілер тарапынан тыйым салудың бөгет бола алмайтындығы анықталды. Кілт сөздер: мемлекеттілік, хандық, түп төркіні, саяси, халықаралық, байланыстар, дипломатия.

Бұл мақалада ортағасырларда тарих сахнасына көтерілген Қазақ хандығының көрші жатқан Мәуреннахрдағы Шайбанилер әулеті арасындағы туыстық байланыстары мен некелік қатынастарының тарихы жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде зерделенген. Әсіресе, Шыңғысханның ұрпақтарының туыстық байланыстары, екі әулет арасындағы бейбіт келісімдер мен некелік одақтардың маңызы, әскери одақтардың өзара тиімді некелік қатынастарға ұласуы, олардың өзара тиімді байланыстары қарастырылған. Зерттеу мәселесі арнайы бұрын қарастырылмағандығымен өзекті болып табылады. Кілт сөздер: хандық, тамыры, саяси, некелік байланыстар, туыстық қатынастар, дипломатия.

Мақалада Сыздық сұлтанның өмірі мен қызметіне және оның Ресейдің отарлау саясатына қарсы күресі қарастырылған. Автордың пікірі мен тұжырымдары қазан төңкерісіне дейінгі орыс әскери зерттеушілері еңбектері мен Ахмет Кенесариннің қазақ тілінде жарық көрген еңбектеріндегі мәліметтер негізінде берілген. Сонымен қатар дерек көзі ретінде Қазақстан және Өзбекстан архитвтерінің құжаттары кеңінен пайдаланылған. Түйін сөздер: Сыздық, Ахмет, сұлтан, Ресей, хан, билік, отарлау, ұлт-азаттық күрес, қолбасшы, батыр