«edu.e-history.kz» электрондық журналы № 2(18), 2019

Ерте ортағасырлық дәуірде тарих сахнасына көтерілген түркілердің діни жүйесі олардың тұрмыс-тіршілігіне және қоршаған ортасына сәйкес қалыптасып, өзіндік ерекше құбылыс ретінде көрініс тапты. Оларда табиғат культі басымдық танытып, көне түріктер жер-суға, көкке табынып, аң-жауарларды осы тылсым күшпен байланыстырушы буын ретінде қарастырды. Бұл өз кезегінде көне түріктер арасында көк бөрі культін қалыптастырды. Сондай-ақ көне түріктер аң-жауарларды әруақтардың көрінісіне балап, олардың киелі санады. Мұның өзі көне түріктердің қоршаған ортамен, табиғатпен үйлесімділік табатын өзіндік дүниетанымына негіз қалап, оларда тәңіршілдіктің орнығуына алып келді. Тәңіршілдіктің қалыптасуы көне түріктерге дейінгі ғұндар дәуірінен,тіпті одан ертерек дәуірденбастау алады. Бірақ осы көне түріктер дәуірінде бұқаралық сипат алды. Сондықтан да мақалада тәңіршілдіктің көне түріктер арасындағы орнын талдау жәнеондағы сабақтастықты зерделеуге ерекше мән беріледі. Түйін сөздер: дін, тәңіршілдік, Құдай, культ, Ұмай.

Мақалада қазақ халқының діндарлық дәстүрлері оның қалыптасуы, тарихы, қазақ халқының ұстанған діндері, діни наным-сенімдері және дінге қатысты ұстанған көзқарастары және олардың ерекшеліктері жайында бірер сөз қозғалады.Діндарлық және дін қазіргі таңдағы өзекті мәселелердің бірі болып отыр, осыған орай діндарлық дәстүрлері аталмыш мақаламыздың арқауы болып отырған жайы бар. Бұл мақалада қазақ халқының ұстанған діндері мен наным-сенімдеріне жалпы қысқаша шолу жасалып, қазіргі таңдағы жиі қолданылып жүрген дәстүрлі ислам жайында түсініктеме беріледі.Жалпы қазақ халқының дінге деген көзқарасы, наным-сенімі осы мақала барысында көрініс табады. Сонымен бірге бірқатар тың әрі қызықты мәліметтер қарастырылып дәстүрлі ислам ұғымына кеңірек тоқталып, оның мағынасы ашыла түседі.Мақалада қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы діни ахуалға сипаттама, сондай-ақ статистикалық мәліметтер беріледі.Отандық дінтанушы-философ, зерттеуші-ғалымдардың жұмыстарында, мақалаларында ғылыми зерттеулерінде осы тұрғыдағы мақалалар қаралды. ҚР-ның білім беру саласындағы үздік ұстаздар, дінтанушы-философғалымдар Н.Ж. Байтенова, С.Е. Нұрмұратов, Б.М. Сатершинов, Д.Т. Кенжетай, Қ.М. Борбасова және т.б. зерттеушілер осы тақырыпқа қалам тартты. Аталмыш мақалада қазіргі жағдайдағы кезеңдегі діннің рөлі мен маңыздылығы жайында айтылады.

This article discusses the potential of the Organization of Islamic Cooperation in resolving international conflicts. Today, international conflicts are a threatening problem of international security. The problem is aggravated by the fact that these conflicts are intractable and their roots lie very deep. They last a very long time since the conflicting countries do not seek a truce. It is important to note that most of these conflicts are within the OIC. Therefore, the resolution of these conflicts has become a key issue that remains at the top of the organization’s agenda. The Organization of Islamic Cooperation (OIC) is the second largest intergovernmental organization after the United Nations, which includes 57 states. The organization is the collective voice of the Muslim world. It seeks to protect the interests of the Muslim world in the spirit of promoting international peace and harmony among the various peoples of the world. The organization was created by decision of the historic summit, which was held in Rabat, Kingdom of Morocco, on the 12th Rajab of 1389 (September 25, 1969) after the arson attack on the Al-Aqsa mosque in occupied Jerusalem. One of the important point in the history of the organizations is the renaming of the «Organization of the Islamic Conferences» into the «Organization of the Islamic Cooperation» in the 38th session of the CFM, which was held in Astana, Kazakhstan in June 2011. Today, the OIC is a mini-UN for Muslims. The OIC actively cooperates with the UN, the EU and other international organizations in the fight against international terrorism and conflict. Keywords: terrorism, international conflicts, international organizations, religion, Islam, Organization of Islamic Cooperation.

В статье дается анализ особенностей генеалогической группы «қожа» в составе казахов. Автор рассматривает вопросы происхождения, расселения указанной группы на территории Казахстана, в частности, в западных, южных и юго-восточных районах страны. Также обращается внимание и общественный и социальный статус «қожа» в казахском обществе, статус в положениях обычного права.

Соғыстан кейінгі жылдары республикада орыс тілін өмірдің барлық саласына жан-жақты енгізуге партия, үкімет тарапынан айрықша көңіл бөлініп, есесіне қазақ тілін оқыту мектептерде нашарлай бастағанын ерекше атап өту маңызды. Жалпы, патша өкіметі немесе Кеңес Одағы билігі кезінде ұлттық тілдерді әлсіретудің және қоғамды орыстандырудың ең ықпалды құралы білім беру мекемелерінің болғандығы белгілі. Тіл мәселесі бүгінгі тәуелсіз Қазақстан мемлекетінде өзінің өзектілігін сақтап қалып отыр. Ұзақ уақытты қамтыған қазақ тіліне деген отарлық саясат өз зардаптарын тигізіп бағуда.

Статья посвящена анализу возрастающего значения евразийского направления во внешней и международной политике Республики Казахстан и Российской Федерации – двух ключевых государств формирующегося Евразийского экономического союза (ЕАЭС). В данном процессе важна роль дипломатии стран, участвующих в интеграционном союзе. В статье рассматриваются возможные подходы анализа роли дипломатии в проблематике двусторонних отношений двух евразийских государств – Казахстана и России. Дипломатия может быть трактована в широком смысле с традиционных позиций, прежде всего, как инструмент достижения интересов государств. Публичная дипломатия, возможно, имеет большие перспективы для продвижения евразийского интеграционного процесса. Сталкиваясь с рядом трудностей политического характера, государства-члены ЕАЭС осознают безальтернативность экономического сближения. Широкая повестка дня сотрудничества Казахстана и России включает один из главных пунктов – совместное решение евразийской проблематики в двустороннем и многостороннем формате.

ХХ ғасырдың 90-ж. АҚШ сыртқы саясатының маңызды басымдылықтарының бірі әлемдік экономиканың жаһандану жағдайында американың сауда-экономикалық мүдделерін алға бастыру болды. АҚШ әкімшілігі сауда-экономикалық мүдделерді ұлттық қауіпсіздік мәселелерімен тығыз байланыстырды. Дж. Буш мемлекет басшысы ретінде өз миссиясы мен Америка миссиясын «Тәңірдің жоспары» деп атады. Мақалада кіші Дж.Буш тұсындағы АҚШ сыртқы саясатының негізгі қағидаларына сараптама жасалады. Сонымен қатар, қазіргі таңдағы АҚШ-тың сыртқы саяси мақсаттарын іске асыру механизмдері сипатталады. Мақалада «қауіпсіз әлемді қалыптастыру» және «Америка халқы мен халықаралық қауымдастықтың игілігіне демократияны тарату» қағидаларына негізделген АҚШ сыртқы саясатының күрделі сипаты көрсетіледі.

Поэзия акынов-жырау – важнейший этап формирования эстетических принципов, канонов, традиционного формульного языка всей казахской поэзии. Одним из важнейших принципов поэзии жырау была духовность, глубокая связь с религиозно-мифологическим началом, уходящим корнями в древние верования, архаические мировоззренческие системы. В эпоху казахо-джунгарских воин, в ХVI – ХVIII вв., которые способствовали духовной консолидации казахского народа, в поэзии жырау усиливаются исламские мотивы, что проявилось в активном проникновении в поэзию жырау мусульманской лексики, в функциональности реминисценций, цитат, апелляций к именам бога. Наиболее характерна эта тенденция для поэзии Бухара жырау, который не только занимал позицию поэта-проповедника, но и в какой-то степени был духовным вождем народа.

Мақалада 1917 жылғы революциялық оқиғаларынан кейін Түркістан өлкесіндегі қоғамдық-саяси ұйымдардың ұстанымдары мен қызметі баяндалады. Түркістан өлкесіндегі қоғамдық-саяси ұйымдар ұлттық мемлекеттік құрылымдардың қалыптасуына өзіндік игі ықпалын тигізді деуге болады. Түркістан автономиясының жариялануы мәселесі ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдардың белсенді әрекет етуіне серпін бергенімен сол тұста олардың арасынан кеңестік билікпен ымыраға келуге ниет танытқан ұйымдар да бой көрсетпей қалмады. Осындай әрекеттер өлкедегі ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдардың бәрі бірдей Түркістан автономиясының құрылуына қолдау таныта қоймағандығын көрсетеді. Сондай-ақ осы кезеңде біртұтас қазақ автономиясы құрыла қалған күнде, соған қолдау жасауға тырысатынын білдірген облыстағы басқа да ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдар да кездесті. Яғни сол кезеңдегі қоғамдық-саяси ұйымдардың автономия құру мәселесінде келгенде ойлары бірнеше бағытқа бөлінгенін байқатты. Қоғамдық-саяси ұйымдардың іс әрекеттері азаттық алу бағытына бағытталса да ойларының бір жерден шықпауы нақты шешімге келуіне кедергі жасады. Нәтижесінде Түркістан өлкесінде кеңестік билік орнап, қоғамдық-саяси ұйымдардың қызметі кезекпен тоқтатылды.

1917 жылы Ресейдегі Қазан төңкерісінен кейін Түркістандағы саяси жағдай шиеленісіп кетеді. Өлкедегі ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдар жергілікті тұрғындардың қолдауына сүйене отырып большевиктердің билікті алуға деген ұмтылысына төтеп беруге тырысады. Әсіресе «Құрылтай» мұсылман комитеті, «Милли-шуро», «Шуро-и-Ислам» ұйымы сияқты ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдар большевиктер саясатын қолдамайтындығын өз мәлімдемелерінде ашық білдірді. Түркістандағы ұлттық қоғамдық-саяси ұйымдардың Кеңестік биліктің орнауына байланысты ұстанымдары ашып көрсету сол кездегі өлкенің саяси өмірінің ерекшеліктерін терең аңғаруға өз септігін тигізеді. Сондықтан қарастырылып отырған тақырыпты тарих ғылымындағы өзекті мәселелердің біріне арналған деуге негіз бар.