Macro- and Microhistory

Түркістан қаласының облыс орталығы болып құрылуы өңірде бірқатар әкімшілік және территориялық өзгерістерді алып келді. Соның ішінде Түркістан облысындағы моно және шағын қалаларды дамыту стратегиясы елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына негізделіп отыр. Бұл облыс экономикасын моно қалалар арқылы дамытудың бағыты болып табылады. Мақалада Түркістан облысындағы моно және шағын қалалардың әлеуметтік және экономикалық жағдайы көрініс табады. Сонымен қатар, моно қалалардың экономикалық белсенділігі мен дамуының статистикалық көрсеткіштері берілген. Түйін сөздер: моно қала, экономика, әлеуметтік жағдай, кәсіпкерлік, инфрақұрылым, өнеркәсіп, туризм.

Данная статья посвящена исследованию новейших теоретико-методологических конструктов, применяемые в процессе изучения национальной политики большевистского государства. Исторически в западной историографии по данной проблеме фигурировали две школы - тоталитарная и ревизионистская, причем первая была доминирующей. Основу ее теоретической базы составлял конструкт о главенствующей роли террора и принуждения в деятельности советского режима. Автор в своем исследовании показывает особенности новых методологических подходов ревизионистской школы по национальному вопросу. Ключевые слова: методология, тоталитарная парадигма, национальный вопрос, национальная политика, империя

Мақалада сталиндік лагерьде отырған тұтқындар категорияларға бөліп қарастырылады, соның ішінде төртінші категория - «Отанын сатқандардың отбасы мүшелерін» жіктеп, талдау жүргізілді. Олардың қатарына Отанын сатқандардың отбасы мүшелері, екінші бөлігіне қылмыскерлер, алыпсатарлар, кауіпті қылмыскерлерді жатқызуға болады. Лагерьлік өмірді басынан өткізген куәгерлердің естеліктерін өзара салыстыра отырып, жазасын өтеушілердің лагерьде айналысқан шаруашылықтары, тігін фабрикасынының құрылу тарихы айтылады. Сондай-ақ лагерь құрылған кезден бастап Қарлагтың Ақмола бөлімшесінің басшылары, яғни айдауылдардың (надзиратель) қызметтері баяндалады. Сонымен қатар, лагерьдегі балалардың тағдыры көрсетіледі. Түйін сөздер: АЛЖИР, ГУЛАГ, қуғын-сүргін, еңбекпен түзеу лагері, отанын сатқандардың отбасы мүшелері, балалар тағдыры, айдауыл (надзиратель).

Ұлт көшбасшысы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласының жарыққа шығумен елімізде қыруар істер тындырылуда. Осы мақаланың лайықты жалғасы «Ұлы даланың жеті қыры» туындының дүниеге келуі, ұлы тұлғаларды ұлықтауға арқау болды. Елінің тәуелсіздігі мен халқының мүддесі үшін күрескен біртуар тұлғалардың бірі, Алаш қозғалысының белгілі қайраткері Ахмет Қорғанбекұлы Бірімжанов. Оқырмандар назарына ұсынылып отырған бұл мақалада Ахмет Бірімжановтың өмірбаяны, саяси қызметі туралы айтылады. Ахмет Қорғанбекұлы Бірімжанов (7 желтоқсан 1871 – 5 қаңтар 1927) – қоғам қайраткері, Алашорда үкіметінің мүшесі, I-II Мемлекеттік Дума мүшесі, Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының Конституциясы мен жаңа Заңдарының дайындалуына және қабылдануына зор үлес қосқан заңгер. Түйін сөздер: «Рухани жаңғыру», тұлға, зерттеу, Дума депутаты, буржуазиялық-демократиялық, дерек, заңгер.

В статье дан анализ военно-политической деятельности Тоньюкука – выдающегося полководца, политического деятеля Второго Тюркского каганата (682–745) в указанный период времени. Деятельность этого военачальника рассматривается в связи с историей Танской империи (Китай), Кыргызского и Тюргешского каганатов, а также других государств. В частности, в работе рассматриваются военные операции против указанных государств, организованные при участии Тоньюкука, и роль этой личности в истории Второго Тюркского каганата. Кроме того, автор обращает внимание и на историографические аспекты нашего вопроса. В частности, уделяется внимание трудам отдельных исследователей, которые были посвящены данной темы или в которых рассматриваются отдельные ее аспекты. Автор обращается также к теоретическим вопросам роли личности в истории, который исследователи изучали с философской, исторической, социологической точек зрения. Ключевые слова: Тоньюкук, Второй тюркский каганат, история Казахстана, тюрки, памятники древнетюркской письменности.

Еуропадан табылған көне түркі күлбізік жазуларының оқылуы жайындағы пайымдар сілтемеде көрсетілген С.Я. Байчоровтың кітабында баяндалған. Оны бірінші рет ашқан ғалым да жоғарыда келтірген – С.Я. Байчоров. Ол алғашқы еңбек болғандықтан әлі де қосымша зерттеуді қажет етеді. Украинадағы Маныч өзенінен табылған жазудағы таңбалар түгелге жуық орқұн-енесей жазуының таңбаларына сәйкес келеді. Онда түркілік ата-бабалар ақыл ойының озықтығы және қазақ ұлттық есімінің ежелгі түпкі нұсқаларының бірі болып табылатын және ең алғашқы рет ұшырасқан қассақ сөзі жазылған. Кілт сөздер: руна, орқұн-енесей жазуы, күрделі графема, маныч-І жазуы, күлбізік, жәдігер.

В этой статье дан историографический анализ источникам тюрко-монгольского права Тöре и Яссе Чингисхана. Рассмотрен круг исторических парадигм, которые рассматривают проблемы политико-правовой системы и их диалектической трансформации. Определено, что главным фактором в формировании и законодательном развитии Монгольской империи сыграли Тöре и Яссы Чингисхана. Определить направления исследований развития государственных структур, политико-правовых институтов, формирования общественных представлений и идеалов в кочевой среде Ключевые слова: Тöре, Яссы, научные парадигмы, империя, закон, кодификация, реконструкция.

Статья посвящена сопротивлению народных масс политике военного коммунизма в Северном Казахстане. Существенной частью политики «военного коммунизма», проводившейся в годы гражданской войны (1918–1921) была продовольственная разверстка, которая являлась наиболее и была основным методом заготовки продовольствия Советским государством. Сопротивление продовольственной политике советского государства в начале 1921 г. вылилось в кровопролитное восстание. В работе анализируются причины участия казачества, крестьянства и казахского населения в восстании. Рассматривается ход восстания в уездах. Восстание характеризуется как антикоммунистическое. Ключевые слова: Северный Казахстан, гражданская война, антикоммунистическое восстание, продразверстка, Акмолинская губерния.

Бұл мақалада Ембі ауданының дамуына үлкен септігін тигізген Гурьев-Қандыағаш темір жолының салыну тарихы айтылады. Сонымен қоса, ғылыми деректерге сүйене отырып, осы құрылысқа бөлінген қаржы, құрылыс жұмысының барысы, жұмысшылардың еңбектегі ерлігі кеңінен баяндалады.

In the historical literature of recent decades, a lot of research has been devoted to the study of the history of deportation in the USSR. The study of mass repressions has now finally passed from the category of popular topics to the category of scientific fundamental research. However, there are a number of issues that have not been reflected in the scientific literature due to the inaccessibility of archival materials, the primary documents on the basis of which the eviction was made. One of these issues is the study of the forced resettlement of peoples in Kazakhstan as a form of repressive policy of the USSR in the 30-40-ies of the twentieth century. Mass deportations were an integral part of Stalinism. They acted as an instrument of state terror in order to strengthen the Stalinist dictatorship by changing the social, demographic, ethnic shape of entire regions, and acting as one of the links in the creation of a system of forced labour. So, the demographic, social, ethnic, economic processes that accompanied Stalin's forced migrations were long-acting phenomenon. Analysis of their genesis, essence, historical consequences is considered by the modern scientific community as one of the important theoretical problems, the solution of which helps to approach the understanding of the deep factors in the development of Soviet history in the Soviet period Keywords: deportation, Stalinism, genocide, rehabilitation, labour army, demographic processes, multinational state