O. Kuanbay¹*<a href="https://orcid.org/0000-0003-2079-1084">ID </a><div>¹Ankara University, Ankara, Turkey </div><div>*Corresponding author </div><div>Е-mail: olkube89@gmail.com (Kuanbay)</div><div style="text-align:justify;"><b>Abstract.</b> This article describes the features of the functioning of the institution of the batyrs (knight, heroes) of the Kazakh people from the XVIII to the first half of the XIX centuries. The full event of that century is considered, which is disclosed in detail by archival data. The Institution of batyrs (heroism, chivalry) is a very important scientific topic for res arch on the unknown pages of the life and activities of Kazakh khans, sultans, and batyrs. The article also examines the role and importance of batyrs in political and public life, which occupy a special place in the social structure of the Kazakh people. In order to thoroughly and deeply understand the institute of batyrs, letters and manuscripts of those times are also considered, which allows you to plunge into the world of the heroes of that century. Archival documents also clearly demonstrate the diplomatic abilities of the Kazakh knights, who are perfectly able to conduct state affairs. The transformation of the heroic worldview of the Kazakh people into a national value has formed the institution of heroes unique to the Kazakh people. The study of the role of batyrs (knight, heroes) in Kazakh history is very important for the future preservation and strengthening of the Kazakh borders and statehood. The importance of the institution of heroes in the state structure of the Kazakh people is characterized by the fact that for centuries the Kazakh people have been able to preserve the territorial hegemony of the heart of Eurasia. </div><div style="text-align:justify;"><b>Keywords:</b> Institute of batyrs (knight), Kazakh khans, Kazakh sultans, bakhadur, batyr, heroism.
</div>
А.C. Уалтаева¹, C.М. Доcымкары² <div>¹Инcтитута иcтории и этнологии им. Ч.Ч. Валиханова, Казахcтан, Алматы. </div><div> ²Роccийcкая таможенная академия, Казахcтан, Алматы </div><div>*Корреспондирующий автор
Е-mail: altyn.lazzat@mail.ru (Уалтаева), dossymkary@mail.ru (Доcымкары) </div><div> Аннотация. Иcторичеcки cложилоcь так, что Предcтавительcтво таможенный cлужбы Реcпублики Казахcтан в таможенной cлужбе РФ решает вопроcы роccийcко – казахcтанcкого взаимодейcтвия в таможенной cфере в рамках ЕАЭC, CНГ, Межправительcтвенной комиccии по cотрудничеcтву между РФ и Реcпубликой Казахcтан и двуcтороннего cотрудничеcтва таможенных cлужб.
Целью данной cтатьи являетcя вcеcтороннее иccледование теоретичеcких знаний и практичеcких навыков профеccиональной деятельноcти, необходимых для работы в правовой и культурной cфере на воздушном транcпорте.
В cтатье, авторы акцентируют внимание на необходимоcть активного учаcтия гоcударcтва в перераcпределении реcурcов и процеccе регулирования, кроме того, акцентируетcя внимание на иcпользование и внедрения международного опыта, интеграционных методов регулирования воздушных процеccов, что приведет не только к улучшению положения в этой отраcли, но и укрепит вcе другие, важные для Казахcтана и Роccии взаимоотношения.
Ключевые cлова: иcтория, таможенная cлужба, Реcпублика Казахcтан, Роccийcкая Федерация, авиационные перевозки, правовое регулирование, рынок паccажирcких авиационных уcлуг, гоcударcтво.
</div>
Қ.Қ. Жылқышыбаева¹<a href="https://orcid.org/%200000-0001-7925-9557">ID</a>, А.Т. Жағыпар¹*<a href="https://orcid.org/%200000-0002-0490-8265">ID </a><div>¹Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті, Қазақстан, Алматы қ. </div><div>*Автор-корреспондент </div><div>E-mail: karluwa1970@gmail.com (Жылқышыбаева), zhagypar.aigerim@mail.ru (Жағыпар) </div><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа.</b> Ел тарихының қай кезеңінде болмасын қазақ әйелінің отбасының ұйытқысы болуымен қатар қоғамдағы алатын орыны да ерекше болды. Тіпті, отбасының ошағын сөндірмей, балаларын дүниеге әкеліп, өсіріп, қоғамның тірегі болатын азаматтарды тәрбиелеудің өзі әйелдердің мемлекеттегі орынын, маңызын көрсетеді. Бесік тербеткен ана мен биліктегі нәзік жандылардың басты бағыты Қазақ мемлекетінің қарқынды дамуы, қазақ қоғамына бәсекеге қабілетті ұрпақты тәрбиелеу.
Шынында да, туған тарихымыздың өткеніне үңілсек, ұлы даладан шыққан сақтың батыр қыздары Томирис және Зарина, ақылымен бір рулы елге ана болған Домалақ ана, жоңғар шапқыншылығы тұсындағы ұлы қолбасшысы Қабанбай батырдың жары Гауһар, кешегі Кенесарының қарындасы Бопай, Шоқанның әжесі Айғаным ханым, Екінші дүниежүзілік соғыста шығыстың қос шынары атанған Мәншүк пен Әлиялардың ақыл-парасаттары, ерліктері ел есінде қалды.
Қазақстан тәуелсіздігінің қалыптасуында қазақ аналары мен қыздарының ұлт алдында жасаған еңбегін, тағлымын, ерлігі мен мұрасын зерделеу, тарих ғылымы мен білімі, мәдениеті мен рухани дамуы үшін аса маңызды мәселе. Сондықтан мақаламыз осы өзекті мәселелердің біріне арналған. Мақаламызда қазақ қоғамындағы әйелдердің әлеуметтік және саяси рөлі тарихи деректер мен архив құжаттарына негізделе отырып талданады және үш кезеңге бөліп қарастырылады. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер:</b> ана, қазақ әйелі, отбасы, тарих, ғылым, білім, кеңестік идеология, әлеуметтік, саяси, ұлттық құндылықтар.
</div>
З.К. Сураганова¹<a href="https://orsig.org/0000-0001-9893-6461">ID</a>, К.К. Сарсембина²*<a href="https://orsig.org/0000-0002-5571-7944">ID</a><div>¹«Бозоқ» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы, Қазақстан, Нұр-Сұлтан </div><div>²Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Қазақстан, Нұр-Сұлтан </div><div>*Автор-корреспондент </div><div>E-mail: suraganova_zk@mail.ru (Сураганова), kuralai_sk@mail.ru (Сарсембина) </div><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа.</b> Мақалада XIII-XVII ғғ. қытай, армян, Орта Азиялық авторлардың тарихи жазба деректері негізінде Орталық Азия халықтарының мәдениетіндегі құрбандық шалу және әскери ғұрыптарында жүздеген жылдар бойы басты рәсімдік атрибут рөлін сақтаған қымыздың мәні көрсетілген.
Туға қарата қымыз бүрку, сонымен қатар аспан, жарық бағытына, тауға құрбандық ретінде қымыз бүрку рәсімдерінің тарихта болғандығы белгілі. Қымыз әрбір шаңырақта қана емес, сондай-ақ ұлы дала империяларының мерекелері мен мемлекетік қабылдауларында да құрметті әрі қадірлі сусын болып саналды. Бұл сусын мерекенің басты дәм сыйы болды. Оны бөлу тәртібі Шыңғыс хан империясы иерархиясын семантикалық түрде белгіледі.
Этнографиялық деректер қазақ халқында қымызға қатысты ғұрыптардың негізгі мәнін жоймай келе жатырғандығын көрсетеді. ХХ ғасырда қазақ даласында қымыздың құрметті, мәртебелі сипаты айқын көрініс беріп, қымызбен сыйлаудың рәсімдік, салт-дәстүрлік мәні жойылмады. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер:</b> есте қаларлық мәдениет, есте қалдыру орындары, қымыз рәсімдері, ғұрыптары, қазақтар.
</div>
А.Ш. Махаева¹*<a href="https://orcid.org/0000-0001-7169-5020">ID</a>, Г.О. Чаргынова²<a href="https://orcid.org/%200000-0003-4201-784X">ID</a>.<div>¹Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті. Қазақстан, Алматы қ. </div><div>²Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті. Қазақстан, Алматы қ. </div><div>*Автор-корреспондент </div><div>Е-mail: ait965@mail.ru (Махаева), chargynova.gulzada@gmail.com (Чаргынова) </div><div style="text-align:justify;"><b>Аңдатпа.</b> Кез келген халықтың тарихы көрші елдердің тарихымен өзара байланысты болып келеді. Отандық тарихнамада да түркі халықтарының өзара байланысы тарихы маңызды орын алады. Қазақ халқы тарихи даму үрдісінде Орталық Азиядағы туыстас түркі халықтарымен үнемі этносаяси байланыста болып келді. ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бас кезі Орталық Азиядағы түркі халықтарының этносаяси қарым-қатынастары тарихында күрделі кезеңді құрады. Мақалада түркі тілдес халықтардың өзара байланысы тарихын зерттеуге қатысты жаңа теориялық-концептуалдық ұстанымдар: формациялық, өркениеттілік және басқа ұстанымдар, сондай-ақ көзқарастар мен тұжырымдар қарастырылады. Біздің зерттеулеріміздің нәтижелері түркі халықтарының өзара байланыстары тарихын зерттеудің көпқырлылығын, үздіксіздігін, тереңдігін көрсетеді. </div><div style="text-align:justify;"><b>Түйін сөздер: </b>түркі халықтары, өзара байланыстар, тарихнама, теориялық-методологиялық астарлар, Орталық Азия.
</div>
