Мақалада Бөкей Ордасындағы 1836-1838 жылдар аралығындағы азаттық қозғалысының ұйымдастырушыларының бірі Махамбет Өтемісұлының өмір жолы мен Отан тарихындағы алар орны, тұлғалық келбеті туралы баяндалады. Сонымен қатар, патша өкіметінің отарлау саясатына қарсы Бөкей Ордасындағы 1836-1838 жылдардағы ұлт-азаттық көтерілісіндегі күрескерлік рөлі айшықталады. Сондай-ақ, Махамбет Өтемісұлының тек қана азаттық қозғалысын ұйымдастырушы ғана емес, қазақ халқының өр рухты, өткір тілді ақыны, шебер күйші, композитор болғандығы туралы жан-жақты баяндалады. Қазақстан Республикасында Махамбет батыр тұлғасының тарихи бейнесін ұлықтау ісіне қатысты атқарылған шаралар да назардан тыс қалмады.
Мақала BR05233709 «Ұлы даланың тарихы мен мәдениеті» атты ғылыми жобаның «Қазақcтандағы ұлт-азаттық қозғалыстар ұлттық бірегейлікті сақтау мен нығайту контексінде» тақырыбы аясында дайындалды.
Аннотация. В данной статье рассматриваются теоретические и исторические аспекты изучения российской дореволюционной историографией функционирования золотоордынских городищ, расположенных на территории современной Атырауской области. Дается краткий историографически обзор научным трудам посвященных различным аспектам функционирования городищ, а также приводится аналитический обзор. Значительное внимание прежде известным, но переосмысленным заметкам и гипотезам, выдвинутых в свое время российскими исследователями. В статье перечисляются основные труды российских исследователей, в которых в той или иной мере содержатся упоминания о городах и остатках городской жизни в степях Западного Казахстана. В отличии от Сарайчика, Актобе Лаэти никогда не являлся объектом научного исследования, хотя на нем проводились ограниченные археологические изыскания, результаты которых не были опубликованы. Само значение Актобе Лаэти определяется не только широкомасштабным празднованием юбилейной даты, 750-летия Золотой Орды, но и малоизученностью взаимодействия урбанизации и номадизма в степной зоне Западного Казахстана. Отсюда необходимость дополнительного исследования всех имеющихся источников, а также выбор материалов российский исследователей в качестве предмета аналитического разбора.
Аннотация. Осмысление хода истории неизбежно вызывает вопросы о роли в ней личности: изменила ли она ход истории; было ли неизбежным такое изменение или нет; что случилось бы без этого деятеля и т.п. Из очевидной истины, как пишет Л. Гринин, - вытекает важная проблема философии истории о соотношении закономерного и случайного, которая, в свою очередь, тесно связана с вопросом о роли личности.
В нашем случае, Джангир хан – личность, которая сыграла важную роль в преобразовании степи. Именно он стал продолжателем семейных ценностей, однако в отличие от своего отца Букея, он сумел трансформировать свое мышление с учетом новых политических особенностей. Обладание уникальными способностями позволило Джангиру провести в Орде много важных реформ.
Исследование выполнено в рамках проекта грантового финансирования Комитета науки Министерства образования и науки Республики Казахстан (ИРН проекта: АР08855800).
Аңдапта. Аталған мақалада архив қорларында сақталған құжаттар негізінде Орыс географиялық қоғамының үлкен күміс медалімен марапатталған тұңғыш қазақ ғалымы Мұхамедсалық Бабажановтың (1835-1871) өмір деректері, әр жылдардағы қызметі, ғылыми-этнографиялық зерттеу жұмыстары туралы қарастырылады.
Сол кезеңде этнографиялық зерттеулерде М-С. Бабажановтың мақалалары елеулі рөл атқарды. Зерттеулердің нысанасы қазақтардың тарихы мен шаруашылығы, кәсіпшілігі болды. Оның этнографиялық еңбектерін алдыңғы қатарлы орыс ғалымдары және өлкетану қоғамдары жоғары бағалады. Сонымен бірге мақалада этнограф М-С. Бабажанов аңшылық, атбегілік туралы, қазақ қоғамындағы ең күрделі мәселелердің бірі – жер мәселесі туралы ой толғамдары қарастырылады.
Зерттеу Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің гранттық қаржыландыру жобасы (IRN жобасы: AR08855800) шеңберінде жүргізілді.
Аңдатпа. Мақалада Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы үкіметінің 1924-1929 жылдары төртінші төрағасы болған Нығмет Нұрмақовтың жоғарғы қызметке келуі негізделеді. Үкімет төрағасы таяу арада атқарылуы тиіс: өнеркәсіпті қалпына келтіріп дамыту, отаршылдық саясаттың салдарынан құнарлы жерлерінен айрылған қазақтарға жерін қайтарып оларды орналастыру, құрғақшылық пен жұттың зардаптарын жою, мәдени-ағарту ісін дамыту, қазақтарды мемлекеттік басқару ісіне тарту, және т.б. мәселелерді көтерді. Солардың ішінде еліміздің жергілікті ұлттың ұтатын, оның жан-жақты дамып, өркендеуінде маңызы зор болатын бірінші кезекте республика территориясындағы халықтың 59 пайызын құрайтын қазақ халқының әл-ауқатын көтерудің жолы – ата кәсібі мал шаруашылығын дамыту негізінде шешу мүмкін екендігі тұжырымдалады. Н. Нұрмақов үкіметтің бар күш-жігерін осы бағытқа жұмылдыра отырып, оның аталған мәселелер бойынша табыстарға жетіп немесе айтысып жеңілген, көнуге мәжбүр болған кездері де болғандығы мақалада архив деректеріне сүйене отырып баяндалады. 1924-1929 жылдар аралығындағы басты жетістік мал шаруашылығы мен егістік көлемі бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңындағы қалпына келтіріліп, халықтың әл-ауқаты қөтерілгендігі зерделенеді. Өкінішке орай, дәстүрлі мал шаруашылығын дамытудың балама жолдарын ұсынған Н. Нұрмақов жобалаған бағдарламаның жүзеге аспағаны талданады.
