Междисциплинарные исследования

Аңдатпа. Елбасы Н. Назарбаев жұртшылыққа зор ой салған «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» атты бағдарламалық еңбегінде қоғам мүшелерінің екі қағидатты түсініп, байыбына барудың қажеттігін атап айтқан еді: «Біріншісі – ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғыру болмайды. Екіншісі – алға басу үшін ұлттың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тарту керек». Қоғамда ерекше серпіліс, болашаққа деген зор сенім тудырған бұл бағдарламада қазіргі жаһандану заманындағы сыртқы өзгерістерді жақсы жағынан қабылдай отырып, ішкі руханият үшін айрықша мәнді ұлттық болмыс пен ұлттық ентаңбаны (кодты) сақтаудың дара жолының ең маңыздысы – қазақ әліпбиіне реформа жасау керектігі аталды. Осыған байланысты латын негізгі қазақ әліпбиі қабылданды. Жаңа әліпбиге негізделіп қазақ тілінің емле ережелері дайындалу үстінде. Осыған байланысты мақалада 1929-1940 жылдары қолданылған латын графикасына негізделген қазақ жазуы бойынша таңбаланған шеттілдік сөздердің орфографиясы сөз болады. 1929 жылғы латынға көшу процесінде орыс тілі арқылы енген сөздердің жазылу механизмі қарастырылып, сол жылдары қабылданған емле тарихы сарапталады. Латын графикасына негізделген шеттілдік сөздердің жазылуына байланысты шешілген теориялық негіздемелер анықталды.

Аңдатпа. ХХІ ғасырда және жаһанданған әлемде көптеген әлеуметтік мәселелер барша әлем жұртшылығына ортақ жағдайға жетті. Ислам тарихы үшін жаңа кезең деп айтуға болатын осы ғасырда діннің таралуы және мұсылман елдерде дінді қайта түсінуге тырысу әрекеттері кеңінен байқалады. Бұл үрдіс өткен ғасырдың ортасынан бастап мұсылман елдерінде діннің жаңа заманға қатысты мәселелерге деген қырын ашу, әлеуметтік деңгейде әртүрлі ұйымдар құрып, дінге қызмет ету сынды талпыныстармен көрініс тапты. Сол кезде пайда болған діни топтар жамағат, секта, радикалды топтар және тағы да басқа сипаттармен қоғамда белсенділіктерін көрсетті. Солардың бір бөлігі агрессивті сипатқа ие емес діни жамағаттар. Олар да дін әлеуметтануы саласының тақырыбына кіреді. Осы мақалада әлеуметтік таным негізінде діни жамағаттарды айшықтау назарға алынды. Діни топтарды басқа дисциплиналар тұрғысынан зерттелген еңбектерге көз жүгірте отырып анықтау, сипаттау және пайда болу себептерін көрсету оларды түсінудің алғы шарты ретінде аса маңыздылыққа ие. Діни топтардың тек діни терминдермен сипатталған анықтамасына сүйеніп қана қоймай, әлеуметтік құбылыс және табиғи бір үрдіс екенін ұғынғанда ғана олардың сипаттамалары мен санаттарын түсінуге мүмкіндік бар.

Аннотация: Начало ХХ века знаменует собой эпоху становления казахской авторской литературы. Закономерным этапом развития казахской духовной жизни той поры явилось то, что художественная литература стала составной и неотъемлемой частью издательского репертуара казахской книги. Зарождение казахской художественной литературы относится к последней четверти ХІХ в. – это сочинения Шортанбая Канаева и Дулата Бабатаева; к разряду авторской литературы можно отнести также отдельные книги Кашафутдина Шахмарданулы, Акыта Карымсакова и некоторых других авторов. Однако большая часть изданий художественной литературы печатается в начале ХХ в. В общей сложности до революции 1917 г. на казахском языке было выпущено более двухсот изданий сочинений казахских писателей и переводных книг (202 издания), в том числе: казахская авторская книга – 128, переводная литература – 16, детская и назидательно-дидактическая, включая сочинения религиозно-нравственного содержания – 21, учебники и учебные пособия, составленные казахскими писателями и другими авторами – 28, книги исторического содержания – 9. В это число не вошли переводы произведений русских писателей и учебно-педагогические издания, выпущенные под грифом Православного миссионерского общества и Переводческой комиссии при Управлении Казанского учебного округа, предназначенные для казахских читателей и русско-казахских школ.

Аннотация. В работе представлены предварительные результаты археологических исследований сооружения кыпчакской эпохи, расположенных в 4,5 км к востоку от села Унирек Шетского района Карагандинской области. Координаты памятника – N 48 4950.14 E 73 1892.13. Для определения общих тенденций и характерных особенностей их структуры и планировки были проведены топосъемки. Соотнесение карты геофизических аномалий с результатами раскопок позволило решить две взаимосвязанные задачи: получить археологические данные для исторических реконструкций и оценить достоверность результатов геофизических исследований. На кыпчакских сооружениях выявлены неизвестные ранее конструкции. При этом установлено, что планировка внутренних частей сооружения, в которых были установлены изваяния, тяготеют к подпрямогольной форме. В статье также рассматривается кыпчакские каменные изваяния Сарыарки. Выявлено, что унирекские каменные изваяния и сооружения являются важным источником изучения истории древних и средневековых народов Евразии. В них не только воплощен внешний облик людей прошлых эпох, но и отражена ценная информация о социальной структуре и быте общества, которое оставило эти памятники. Исследование посвящено истории унирекских каменных изваяний, которые ранее специально не анализировались.

Аннотация: Данная статья о причинах появления сакральных мест – таких, как захоронения Шопаната и Зенги баба, которые являются покровителями определенных видов домашних животных. Казахи всегда почитали святых, проповедников, владевших «учением хал». Главная обязанность Кыдыраата − привести людей к исламу. Обычай, который берет начало в почитании сакральных мест и святых, выразившееся в совершении паломничества к местам их захоронения, со временем превратилось в ритуал поклонения им. Обычаи поклонения природе у народа, который считал себя ее частью − показатель экологической культуры. Памятники древности зримо отображает исторически и современный лик ташкентской земли, а также неиссякаемую, вечно живую мудрость народа. Доисламские кочевники были признаны божествами-хранителями четырех видов животных. Молясь и умоляя их, он приносил почтение и поклонение их могущественной силе на каждом этапе животноводства. Все они, по воле богов крупного рогатого скота, породили скот и создали веру в то, что богатство будет поглощено во всех уголках мира.