Электронный журнал «edu.e-history.kz» № 2(14), 2018

В данной статье разносторонне рассматривается изученность института барымты, которая утвердилась в казахском обществе в конце ХІХ и в начале ХХ вв. Автор проводит исторический анализ суждений и взглядов как отечественных, так и зарубежных историков на роль института барымты и причин появления. В статье точно определяются и показываются основные постулаты феномена барымты. Обозначаются основные различия барымты в восточных и западных регионах казахской степи.

В рамках проекта, инициированного Посольством Республики Польша в Республике Казахстан «Польские дипломатические представительства на территории Казахской ССР в годы второй мировой войны», исследовательская группа преподавателей Казахского Национального университета имени Аль-Фараби предприняла попытку найти польскую делегатуру в южных регионах Республики Казахстан. К сожалению, архивные документы, изученные группой, пока не могут дать однозначного ответа на поставленный вопрос о присутствии польских официальных дипломатических представителей в Алматинской области. Однако работа в архивах г. Алматы и Алматинской области дала возможность найти упоминания о польском контингенте и его круге общения в данном регионе.

«Польский вопрос», как одна из проблем политических переговоров союзников по антигитлеровской коалиции, не обошел стороной Казахстан. К историческим событиям мировой войны относится создание на территории КазССР территориальных представительств Посольства Республики Польша (РП) в СССР – делегатур. Они действовали на обширной территории Западной Сибири, в республиках Средней Азии и Казахстане, благодаря восстановлению дипломатических отношений между польским правительством в изгнании и Советским Союзом, с июля 1941 по апрель 1943 г.. Само Посольство располагалось в Москве, а затем в Куйбышеве. Одно из представительств польского Посольства и польской Армии действовало в столице КазССР г. Алма-Ате. Казахстан, находясь вдали от военных действий, оказался втянутым в международное решение сложных политических хитросплетений, происходивших между союзниками и Польшей. Более семидесяти лет назад республика получила серьезный международный опыт, контактируя с международными организациями, МИД СССР, посольством Польши и его представительствами в решении «польского вопроса». Польские дипломаты и сотрудники делегатур, оставшиеся в Казахстане после ухода Армии Андерса и разрыва дипломатических отношений с СССР в 1943 г., вновь были обвинены в предательстве и шпионаже, для многих из них жизнь завершилась трагически.

В статье анализируется становление и развитие многосторонних связей Турции с Республиками Центральной Азии. За эти годы сформирована законодательно-правовая база по всем направлениям сотрудничества. Турецкое присутствие в регионе стало стремительно возрастать. Анкара оказала центрально-азиатским странам содействие во вступлении в Организацию экономического сотрудничества (ОЭС), Организацию «Исламская конференция» и присоединении к ОБСЕ, частично взяв на себя даже оформление соответствующих документов. Турция инвестирует в экономику постсоветских республик, турецкие предприниматели вносят свой вклад в эти процессы.

Бұл мақалада Бөкей Ордасындағы Исатай мен Махамбет бастаған азаттық күрестің Жасқұстағы текетірес пен Тастөбедегі ұрыстың сәтсіздіктерінен кейін көтеріліс басшыларының жаңа тактикалық әдістерге көшіп, Кіші жүз аймағына барып жаңа қол жинап, күресті жалғастыру ниетінде болғаны айтылады. Алайда, Геке бастаған жазалаушы отряд және ханның әскери құрамы көтерілісшілерді Жайықтың Кіші жүз жағына өткізбеу үшін соңынан қалмай, Ақбұлақ өзенінің бойында өліспей беріспейтін шайқас болды. Күш тең емес еді. Мақалада жазалаушы отряд отты қару-зеңбіректі пайдаланса, көтерілісшілерде әрі кеткенде наган болған, олда бәрінде емес және көтерілісшілердің саны Тастөбедегі ұрыстан кейін азайып қалғандығы айтылады. Геке жағындағы тегеурінді күшке қарсылық көрсете алмай көтеріліс жеңіліспен аяқталады, Исатай мерт болады. Мақаланың негізгі желісі Исатай батырдың ерлігі мен қаза болуы туралы, сүйегінің қайда жерленгені жайлы әртүрлі пікірлерге қоса, осы жолдардың авторлары жаңа пікірде қосқан. Мұрағаттық және тарихи әдебиеттерге сүйеніп, көтерілістен кейін тірі қалған кейбір тұлғалар туралы да құнды деректер берген.

Мақалада 1836-1838 жылдардағы Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі қарсаңындағы Бөкей Ордасындағы әлеуметтік-экономикалық ахуал және оның шиеленісу себептері, қозғаушы күші, Исатай батырдың қарсылығы тек Жәңгір ханға ғана емес, оны қолдаған жандайшаптарына да бағытталғаны айтылады. Көтерілісшілердің алғашқы қадамы хан ордасы Жасқұсты қоршаумен басталады да, бірақ күші жетіп тұрса да Орданы шаппаудың себептері көрсетіліген. Мұрағаттық және тарихи деректер негізінде көтерілісшілер Жасқұсты тастап, Бекетай құмындағы Тастөбеге жеткенде Гекенің жазалаушы отрядымен кездесіп, жеңіліс тапқаны баяндалған. Бұл жеңілістен кейін Исатайдың күші азайып, енді Кіші жүз жағына өтуге бет алғандығы көрсетілген.

Мақалада Орталық Азиядағы қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі Ұжымдық Қауіпсіздік Шарты Ұйымы (ҰҚШҰ) мен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының (ШЫҰ) қызметтері талданған. Екі Ұйымның осы уақытқа дейін аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі атқарып жатқан шаралары сараланып, олардың қызметтеріне талдау жасалып, аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі қызметі салыстырылып, қайсысының атқарып жатқан жұмыстарының тиімді екендігін анықтауға талпыныс жасалған. Автор ҰҚШҰ-ның әскери әлеуеті мен мүкіндіктері басым екендігін, ал ШЫҰ-да кейінгі кезде экономикалық ынтымақтастық мәселесі басым болып отырғандығы жайында қорытынды жасаған.

В этой статье рассматривает проблему создания Киргизской духовной миссии на территории Семипалатинской области в новое время. Работа написана на основе письменных и архивных источников. Ключевые слова: религия, ислам, Киргизская миссия, стан, синод, миссионер, священник, перепись, джатак

В статье проводится обзор творчества современных художников Азербайджана, в чьем творчестве широко используется гротеск как художественный метод. Современные азербайджанские художники обращаются к гротеску для усиления и обогащения идейного и символического содержания созданных образов. Гротеск образуется Азербайджанскими художниками методом художественного утрирования, монтажа, деформации реальных объектов и фантастического соединения различных визуальных образов.

Ұлы даланы қоныстанған байырғы көшпенділер арасында аты әріден қалған Бөгу қаған атты тарихи тұлға бар. Тарихи еңбектерде айтулы тұлғаның есімі көбіне ХІІІ ғасыр қарсаңындағы Идиқұт билеушілерінің ата-бабасы ретінде көрсетіледі, дей тұрғанмен ол аталған кезеңдегі бір қатар тайпалардың этногенезімен байланысты болып шығады. Ал, Бөгу қағанға қатысты аңыздың нақты мазмұны болса ұлы дала тарихындағы аса байырғы діни нанымдармен сабақтасып отырады.