Пәнаралық зерттеулер

Мақалада ерте темір дәуірі Рахат қалашығында жүргізілген археологиялық барлау және қазба жұмыстарының алғашқы нәтижесі қарастырылған. Жүргізілген қазба жұмыстарының нәтижесінде ерте темір дәуірінен бастап кейінгі ортағасырға дейінгі аралықтағы бұйымдар табылды. Барлау жұмыстары мен ескерткіштің құрылымдары – сол жердегі төбелердің адам қолымен жасалғандығы туралы болжамды растады. Қалашықта соңғы өмір сүру кезеңімен байланысты мәдени қабаттар ашылып, жаңа деректер легімен толықтырылды.

Мақалада Орталық Азиядағы қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі Ұжымдық Қауіпсіздік Шарты Ұйымы (ҰҚШҰ) мен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының (ШЫҰ) қызметтері талданған. Екі Ұйымның осы уақытқа дейін аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі атқарып жатқан шаралары сараланып, олардың қызметтеріне талдау жасалып, аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі қызметі салыстырылып, қайсысының атқарып жатқан жұмыстарының тиімді екендігін анықтауға талпыныс жасалған. Автор ҰҚШҰ-ның әскери әлеуеті мен мүкіндіктері басым екендігін, ал ШЫҰ-да кейінгі кезде экономикалық ынтымақтастық мәселесі басым болып отырғандығы жайында қорытынды жасаған.

Тәуелсіз Қазақстан – көпұлтты мемлекет, елімізде 130-ға жуық ұлттың өкілдері өмір сүреді. Оның ішінде түркі және славян халықтарының үлес салмағы басым екені белгілі. Сондықтан да мақалада орыс және қазақ халықтарының салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының ұқсастықтары туралы қарастырылған. Мақаланың басты мақсаты - қазақ және орыс халықтарының отбасылық әдет-ғұрыптарындағы (бала туу, қыз ұзату, ұлын үйлендіру) ұқсастықтарды анықтау болып табылады. Аталмыш екі халықтың «құрсақ той», «кіндік шеше», «құда түсу», «күйеу жігіттің ұрын баруы», қалыңдықтың жасауы, қалыңмал төлеу сияқты салт-дәстүрлері салыстырмалы түрде сараланып, зерделенді. Қолда бар мәліметтерге сүйене отырып, қазақ және орыс халықтарының отбасылық әдет-ғұрыптарының ішінде ұқсас элементтер өте көп кездесетініне көз жеткіздік. Сонымен қатар, бұл ғұрыптардың пайда болуымен қоса, олардың семантикалық мәніне саралау жасадық.

В статье «Локализация средневекового столичного города Баласагун», автор на основе археологических, письменных, и этнографических данных доказывает, что средневековое городище Актобе, расположенное в Шуйском районе Жамбылской области, археологические изыскания на котором ведутся с 1974 г., является историческим городом Баласагун, датируемым V-XIII вв.

Данная статья посвящена повседневной молочной пище, употребляемой казахами. Статья написана на основе литературных данных, а также полевых этнографических исследованиях проводимых автором в 90-х годах XX в.

Ғылыми жұмыста белгілі орыс-совет ғалымы С.С. Черниковтің археологиялық зерттеулері ішінде Шілікті жазығындағы сақтардың ірілі-кішілі обаларын зерттеуі жайында баяндалған. Оның ішінде С.С. Черниковтің атқарған маңызды да мол еңбегінің сараптамасы жасалып және жаңаша көзқарастармен қоса сын сөздері де айтылмай қалмады. Нақтылай айтқанда мақалада жекелеген обалардың құрылысы, қазба барысы мен нәтижелері және Шілікті мәдениетінің пазырық мәдениетімен салыстырмалы сараптамалары, сонымен қатар Шілікті даласында табылған алтын және де басқа жәдігерлердің ерекшеліктері жайында сөз қозғалған. Осының бәрін айта келе жалпы «сақ-скиф» ұғымына байланысты әртүрлі көзқарастар келтірілген. Жалпы авторлар С.С.Черниковтің Шілікті жазығындағы ерте сақтардың ескерткіштерін зерттеуге қосқан үлесін жоғары бағалай келе, бұл материалдардың мерзімделуі, әшекей заттардың алғашқы үлгілерінің шыққан жері, т.б. мәселелерді мәденигенездік тұрғыдан қайта қарауға тура келетінін ескерген жөн екендігін еске салады.

Статья посвящена рассмотрению колесничных комплексов Казахстана, которые раскрывают высокую степень развития племен бронзового века. Развитость населения отражает погребальный обряд, верования народа, бытовые предметы. В работе показан процесс раскопок колесничных памятников Берлик и Сатан, также наскальные изображения колесниц. Колесничные комплексы широко известны в степной Евразии, как прогрессивная техника своего времени. Они были многофункциональны, использовались в виде транспорта передвижения, имели большое военное и религиозное значение. Исследованием рассматриваемых памятников занимались как российские, так и отечественные археологи. В ходе изучения были охвачены материалы касающиеся колесниц бронзового века Казахстана. Археологические раскопки выявили особенности погребальных комплексов, такие как остатки колес от колесниц вместе с ободками и спицами, также найдены костяки как крупно рогатого скота, так и собаки. Это показывает хорошо развитое скотоводство и прирученность домашних животных, а также знания построения колесниц. Колесничный комплекс рассматриваемый в статье датируется в пределах 3-2 тысячелетия до н.э.

Автор в статье рассматривает вопросы, связанные с изучением современной городской казахской семьи. Рассмотрение данной проблемы связывалась как с использованием этнографических методов: наблюдения, устного опроса, а также получения нового источника информации массового характера на основе проведения этносоциологического опроса среди казахского населения двух городов. Анализ этносоциологических данных показал, что среди городских казахов исследованных городов наметилась тенденция к уменьшению среднего размера семьи, ориентации среди молодого поколения на самостоятельное проживание. В целом, трансформация семьи и ее жизни происходит как в результате изменения личностных характеристик людей, социально-образовательного уровня, так и с многообразными факторами внешней среды.

Ғылыми жұмыста авторлар еліміздің түкпір-түкпірінде кең тараған археологиялық ескерткіштердің ішіндегі ерте көшпелілер мәдениеттерінің жылқы немесе оның бөліктерін қосып жерлеу ғұрпы кездесетін қорымдардың таралуы мен ерекшеліктеріне қысқаша сипаттама жасап, Қазақстан ерте темір дәуірі археологиясында маңызды орын алатын Шығыс Қазақстанның Мәйемер, Берел және Құлажорға сынды кезеңдеріне тоқталған. Аталған географиялық аймақтың бірден-бір көзге алтындай жарқырап түсетін қорымдар кешенінің бірі, ол – Шілікті даласындағы б.з.д. І мыңжылдықтың басы мен б.з. І мыңжылдығының алғашқы ғасырларын қамтитын ерте темір дәуірі ескерткіштері болып табылады. Мақалада осы жоғарыда айтылған жылқымен жерлеу ғұрпының тағы бір мысалы болып табылатын Шілікті IV қорымындағы № 12 оба, Шілікті V қорымындағы № 7 обаларда жүргізілген археологиялық қазба жұмыстарының барысы мен нәтижелері толықтай көрсетілген. Соның негізінде жазылған нақ ғылыми жұмыс, Шілікті даласындағы ерте темір дәуірінен бастап кездесетін жылқы қосып жерлеу дәстүрі тарихи-мәдени сабақтастығын үзбей этнографиялық дәуірге дейін жеткенін баяндайды.