History of the Homeland. New research methods · Electronic magazine "edu.e-history.kz"

Альжаппарова Б.К., кандидат исторических наук, доцент кафедры истории Казахстана, ЕНУ имени Л.Н. Гумилева
УДК 94(574). 02./08 СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ПОСЛЕДСТВИЯ РЕАЛИЗАЦИИ ПОЛИТИКИ «ПРОДРАЗВЕРСТОК» В КАЗАХСТАНЕ (1918-1921 гг.)

В статье на материалах Центрального Казахстана проводится исследование социально-экономических процессов, происходивших в Казахстане в 1918-1922 гг. В рамках этой темы изучается политика «военного коммунизма» в Казахстане. Рассматривается военно-силовой характер продовольственных разверсток в сельском хозяйстве, проводившихся в период политики «военного коммунизма». Исследуются социально-экономические последствия реализации политики «военного коммунизма». Проводится тезис о том, что реализация политики «военного коммунизма» в Центральном Казахстане, происходившая в годы гражданской войны, привела к тяжелым последствиям: упадку сельского хозяйства, снижению уровня жизни населения, социально-демографическим последствиям, откочевкам населения в пограничные регионы. Источниковую базу исследования составляет разнообразный круг архивных документов. Методологической и теоретической основой исследования выступили общенаучные принципы, прежде всего, принцип историзма.

Т. ӘМИНОВ, ҚР БҒМ ҒК Мемлекет тарихы инстиутының аға ғылыми қызметкері, доцент, тарих ғылымдарының кандидаты, Нұр-Сұлтан қ.
ОӘЖ 394:944 А 62 ДӘУЛЕТКЕРЕЙ ШЫҒАЙҰЛЫ (1820–1877) – КҮЙШІ, ДАРЫНДЫ КОМПОЗИТОР, ҰЛТТЫҚ КҮЙ ӨНЕРІНІҢ НЕГІЗІН САЛУШЫЛАРЫНЫҢ БІРІ

РІМақала атақты күйші-композитор, XIX ғасырдағы дала демократиясының даңқты өкілі Дәулеткерей Шығайұлы өмірі мен шығармашылығының маңызын ашуға арналған. Ол өзінің шыққан тегі бойынша далалық ақсүйектер өкілдерінің сол дәуірдегі неғұрлым атақты тобына жатады. Дәулеткерей өзі сұлтан болған кезінде үлкен абыройға, халық құрметіне бөленеді. Алайда, ата тегі мен шықан ортасына қарамастан, Дәулеткерей халқымыздың сүйікті композиторына айналады. Оның лирикалық нәзік күйлері қазақ халқының баға жетпейтін асыл қазынасы болып табылады. Өмірінің соңғы жылдарында Дәулеткерей өзінің білімі мен тәжірибесін жас орындаушыларға беруге тырысады. Шәкірттері оны құрметтеп «Бапас» (әке) деп атайды. Дәулеткерейдің музыкалық мұрасы осы шәкіртерінің арқасында біздің заманымызға жетіп отыр.

Б.К. АЛЬЖАППАРОВА, Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева г. Астана, Республика Казахстан
УДК 94(574).02./08 ИЗ ИСТОРИИ ОТКОЧЕВОК В ЦЕНТРАЛЬНОМ КАЗАХСТАНЕ (КОНЕЦ 1920-Х-НАЧАЛО 1930-х гг..)

В статье рассматривается социально-экономическая ситуация, в которой оказалось казахское кре¬стьянство в результате проведения политики коллективизации в конце 1920-х-начале 1930-х гг. Также в статье приводятся конкретные факты, свидетельствующие о катастрофических последствиях этой политики, выразившиеся, в частности, в откочевках населения. В статье, с привлечением широкого круга источников, в том числе архивных документов, рассматриваются масштабы откочевок. Воссоздаются факторы обнищания казахского крестьянства, процессы переселения населения в города, в районы промышленных строек. Методологической и теоретической основой исследования выступили общенаучные принципы, прежде всего, принцип историзма. Новизна этого исследования заключается в том, что впервые был изучен региональный аспект этой проблематики.

Н.А. ТАСИЛОВА, ЖАППАСОВ Ж.Е., Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Қазақстан тарихы кафедрасының қауымдастырылған профессорлары, т.ғ.к. Қазақстан, қ. Алматы.
ӘОЖ 930.2:94(574) ТӘУЕКЕЛ ХАННЫҢ ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІ МЕН ОРЫС ЕЛІ АРАСЫНДАҒЫ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАРДЫ НЫҒАЙТУДАҒЫ РӨЛІ

Бұл мақалада ортағасырларда тарих сахнасына көтерілген Қазақ хандығының билеушісі әйгілі Шығай ханның баласы - Тәуекел ханның тұсындағы мемлекеттің ішкі саяси жағдайының өзгеруі мен көрші жатқан орыс елімен байланысы, сонымен қатар Мәуреннахрдағы Шайбанилер, Ирандағы Сефевилер әулеті арасындағы саяси-дипломатиялық, әскери, сауда-экономикалық байланыстарының тарихы ортағасырлық жазба деректер мен тарихнамалық еңбектердің негізінде зерделенген. Әсіресе, Мәскеу мемлекетімен болған алғашқы ресми дипломатиялық байланыстардың тарихы, маңызы көрсетіліп, ХVI ғасырдың екінші жартысындағы орыс мемлекетімен дипломатиялық ресми қатынастарды шебер орнатқан, қазақ мемлекеттілігінің пайдасына шеше білген Тәуекел ханның ішкі және сыртқы саясаты талданған.

Б.Ж. КАБДУШЕВ, «Қазақстан тарихы және мәдениеті» кафедрасының меңгерушісі, т.ғ.к, доцент, Алматы энергетика және байланыс университеті. Алматы қ.
930.2 НҰРМАҚОВ - ТҮРКСІБКЕ ҚОЛДАУ КОМИТЕТІНІҢ ТӨРАҒАСЫ

Мақалада Қазақстан Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы болған Нығмет Нұрмақовтың 1926-1929 жылдары Түркістан-Сібір темір жолының салынуына қатысты басшылық қызметі қарастырылады. Ол Қазақ үкіметінің Түрксібке қолдау көрсету комитетінің төрағасы ретінде құрылыстың бар ұйымдық жұмысын абыроймен атқарып шықты. Орта Азия мен Сібірді байланыстыратын жолдың ашылуы Қазақстаның астанасы Алматының өсіп гүлденуіне, оңтүстік облыстардың экономикалық-мәдени дамуына, қосқан маңызы шексіз болды.