Аннотация. Ввиду особой значимости для национальной историографии личности одного из двух основателей Казахского ханства – хана Джанибека (Абу Саида) в статье предпринята попытка сравнительного анализа и корреляции исторических сведений, содержащихся в восточных, персо и тюркоязычных нарративных сочинениях, казахских легендах и генеалогических рассказах, с тем чтобы реконстуировать образ великого хана в коллективной памяти народа. Используя методы сравнения, систематизации и генерализации, авторы стремились обозначить ключевые моменты родословной и биографии хана, подытожить научные оценки и взгляды с учетом имеющихся разногласий и дискуссий. В ряде вопросов, в том числе причин откочевки Керея и Джанибека от правителя «кочевых узбеков» Абулхайра обосновывается важность интеграциии в поле исследования народных легенд, сохранившихся в «шежире» казахов. В вопросе о происхождении великого хана авторы склоняются к версии о принадлежности Джанибек хана к орда-эдженской ветви джучидской династии. Раскрываются причины и обстоятельства роста популярности хана, который получил в казахской традиции почетный эпитет и звался как «Аз-Джанибек».
Аңдатпа: Мақалада Қазақстан мен Иран қарым-қатынастарының даму үдерісіне баға беріп, қазіргі кезде халықаралық қатынастарда орын алып жатқан оқиғалардың, екіжақты қарым-қатынастарға тигізер әсері туралы баяндалған. Қазақстан мен Иран қарым-қатынастарының тарихи сипатқа ие екендігін айтып, екі ел арасындағы ортақ ұстаным, өзара ортақ мүдденің маңыздылығын ашып көрсетеді. Екі ел қарым-қатынасының даму болашағына баға бере отырып, ең алдымен сыртқы факторлардың әсеріне тоқталған. Атап айтқанда, АҚШ пен Иран арасындағы қақтығыстың Қазақстан мен Иран қарым-қатынасының даму болашағына кері әсерін тигізетіндігін болжайды. Қазіргі кездегі халықаралық қатынастарда орын алған оқиғалардан дерек келтіріп, жаңа жағдайдағы Қазақстан мен Иран қарым-қатынасына талдау жасалған.
Аңдатпа: Мақалада дәстүрлі қазақ қоғамының ұжымдық діни бірегейлігіне қатысты мәселе көтеріліп екы парсы тілді ортағасырлық шығарма мазмұнындағы құнды мәліметтер талданады. Ол – Фазлаллаһ ибн Рузбихан Исфаханидің «Миһман-наме-и Бухара» («Бұхара мейманының жазбалары») еңбегі және Мұхаммед Әуездің «Зийа әл-қулуб» («Жүректер сәулесі») атты ортағасырлық агиографиялық шығармасы. Соңғы деректі ғылыми айналымға енгізген белгілі қазақстандық шығыстанушы В.П. Юдин болған. Қазақ қоғамының діни сауаты жайлы қайшылықты пікірлер тараған. Осы тұрғыдан Фазлаллах ибн Рузбиханның Қасым хан тұсында өмір сүрген қазақтар арасында айтарлықтай діннен ауытқушылық белгілерін таба алмағаны өте маңызды тарихи ақпарат. Осы танымал еңбекте мұқият қарағанда Қазақ еліне «ислам елі» деген сипаттама беріледі. Сол сияқты «Зийа әл-қулуб» агиографиялық еңбегінде Тәуекел хан бастаған қазақ ақсүйектерінің бұхаралық шейх Қожа Ысқаққа қол беріп, мүрид атанғандықтары жайлы мәліметтер берілген. Осы сынды тарихи мәліметтер мейлінше ескерілсе Қазақ хандығы дәуіріндегі діни-конфессиялық процестер мен шариғаттың кейінгі ортағасырлық көшпелі мемлекеттілікке әсері жайлы отандық тарихнамалық тұжырымдар одан әрі жетіліп толықтырылуы сөзсіз.
Аңдатпа: Мақала Қазақстан мен Орталық Азия мемлекеттерімен ықпалдастық пен ынтымақтастықта экологиялық проблемаларды анықтап, оларды шешуге қажетті іс-шараларды белгілеп, орындауға бағытталған әрекеттерді бірлесіп жүзеге асыруы мәселелеріне арналған. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары құрылған Қазақстан мен Орталық Азия мемлекеттерінің ынтымақтастығы айрықша маңызға ие болуда. Жаһандану үрдістері адамзат қоғамының біртұтас жүйе ретінде қалыптасуын бейнелейтін өзара байланыстар мен өзара әрекеттестікті білдіреді және бұл құбылыс қарқындылығын жоймай дамып келеді. Өңірдегі елдер үшін өзекті мәселелерді шешуде әлемдік саясатта өз орнын тауып, өзара ықпалдастығын күшейте түсу қажеттілігі туындап отыр.
Аннотация. Конец ХХ и начало ХХІ века для Казахстана характеризуются глубокими социально-экономическими трансформациями. Казахстан проходит сложный путь перехода от рыночных реформ к формированию рыночной экономики, орентированной на инновационное развитие. Историческое прошлое показывает, что в определенной форме он проходил похожий процесс еще в конце ХІХ – начале ХХ века. В данной статье были рассмотрены вопросы становления и развития производства строительных материалов, а также обработки минерального сырья на юге Казахстана во второй половине ХІХ – начале ХХ века, до сих пор недостаточно изученные в казахстанской историографии.
